1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 12(4) Güz/Autumn Eğitim Danışm...
Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri • Educational Sciences: Theory & Practice - 12(4) • Güz/Autumn • 2359-2376 © 2012 Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. www.edam.com.tr/kuyeb
Dinleme Becerisi Ölçeği’nin Yeniden İncelenmesi: Psikolojik Danışma ve Rehberlik Öğrencilerinin Dinleme Becerilerinin Çeşitli Değişkenlere Göre Karşılaştırılması a
Zeynep CİHANGİR-ÇANKAYA Ege Üniversitesi
Öz
Bu araştırmanın iki temel amacı bulunmaktadır: Dinleme Becerisi Ölçeği’ni yeniden incelemek, psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin dinleme becerisi düzeylerini, dinleme becerisini içeren dersleri alıp almama durumlarına ve cinsiyet değişkenine göre karşılaştırmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda öncelikle 371 üniversite öğrencisinden elde edilen veriler, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizine tabi tutulmuştur. Ayrıca ölçeğin madde toplam puan korelasyonlarına bakılmış ve alt ve üst % 27’lik puan grupları t testi ile karşılaştırılmıştır. Ölçeğin güvenirliği için Cronbach Alfa güvenirliği hesaplanmıştır. Araştırmanın ikinci amacı doğrultusunda kolay ulaşılabilir örnekleme modeli ile çeşitli üniversitelerin psikolojik danışma ve lisans programında okuyan 528 öğrenciye ulaşılmıştır. Verilerin analizinde iki faktörlü varyans analizi kullanılmıştır. Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin dinleme becerilerinin bu beceriyi içeren dersleri alıp almama durumlarına göre farklılaşmadığı, cinsiyet değişkenine göre ise anlamlı bir farklılık gösterdiği bulunmuştur. Anahtar Kelimeler Dinleme Becerisi, İletişim, Psikolojik Danışma Becerileri, Psikolojik Danışman Eğitimi.
İyi ve etkili ilişkilerin kurulması ve sürdürülmesi bireyler arasında iyi bir iletişimin kurulmasıyla mümkün olur. İyi bir iletişimin kurmanın temel yolu ise karşıdaki kişiyi etkili bir biçimde dinleyebilmektir. Dinlemenin ilgili literatürde farklı başlıklar altında ele alındığı, iyi dinlemeyi niteleyen birkaç kavramın (etkili dinleme, etkin dinleme, yansıtıcı dinleme, empatik dinleme katılımcı dinleme, çözümleyici dinleme gibi) eş anlamlı olarak a Dr. Zeynep CİHANGİR-ÇANKAYA Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanında yardımcı doçenttir. Başlıca çalışma alanları arasında okul psikolojik danışmanlığı, öznel iyi olma, bağlanma, psikolojik yardım arama ve kişisel / sosyal beceri ve ebeveyn eğitimi yer almaktadır. İletişim: Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilimleri Bölümü İzmir. Elektronik posta:
[email protected] Tel: +90 232 311 1010/5256.
kullanıldığı görülmektedir (Cihangir-Çankaya, 2011). Ivey ve Ivey (1987), dinleme becerisinin kullanımında sorular sorma, “hımm hımm, anlat, sonra” gibi kelimelerle kişiyi cesaretlendirme, dikkati içeriğe vererek, konuşmacının içeriği başka sözcüklerle anlatma, konuşmacının duygularını yansıtma, konuşmacının duygu ve düşüncelerini organize ederek özetleme olmak üzere beş aşama tanımlamışlardır. DeVito’a (1995) göre ise dinleme süreci daireseldir. Bir kişinin tepkileri, diğeri için uyarı niteliğindedir ve onun tepkileri de diğeri için aynı özelliği taşımaktadır. Dinlemeyi algılama, anlama, anımsama, değerlendirme ve yanıtlama olarak toplam beş aşamadan oluşan bir diziyle açıklamıştır. Literatürde dinleme becerisi çeşitli betimsel ve deneysel araştırmalarda, çeşitli örneklem grupları üzerinde çalışılmıştır. Örneğin Drollinger, Comer
KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ
ve Warrington (2006) satış sektöründe çalışanların aktif empatik dinleme becerilerini ölçmek amacıyla aktif empatik dinleme ölçeği geliştirmişlerdir. Benzer kapsamda değerlendirilebilecek bir çalışma, çalışan-müşteri ilişkisinde yansıtıcı dinlemenin ele alındığı araştırmadır. Araştırmada çalışanlara yansıtıcı dinleme eğitimi verilmiş ve etkililiği incelenmiştir (Rautalinko ve Lisper, 2004). Çocukların dinleme ve sosyal becerilerinin geliştirilmesi amacıyla Doveston (2007) tarafından bir çalışma yürütülmüştür. Phillips (1999) etkin dinleme becerisini arabuluculuk kapsamında incelemiştir. Başka bir çalışmada hemşirelerin dinleme davranışları hastalarıyla olan iletişimleri çerçevesinde araştırılmıştır (Gilbert, 2004). Başka bir çalışmada etkin dinleme becerisi hasta doktor ilişkisi çerçevesinde, karar verme sürecinde kolaylaştırıcı faktörler içerisinde ele alınmıştır (Rhonda ve ark., 2002). Hafen ve Craneb (2003) ise, etkin dinleme becerisini evlilik terapisi çerçevesinde evlilik-çift ilişkisi kapsamında tartışmıştır. Benzer kapsamda bir çalışma Gottman, Coan, Carrerre ve Swanson (1998) tarafından yapılmış ve etkin dinlemenin evlilik doyumunun yordayan değişkenlerden birisi olduğu bulunmuştur. Dinleme becerisini evlilik doyumu ve çatışması çerçevesinde ele alan başka bir çalışmada da genç ve yaşlı çiftlerle çalışılmıştır (Pasupathi, Carstensen, Levenson ve Gottman, 1999). Bunların dışında üniversite öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmeye yönelik beceri eğitim programı geliştirilmiş ve beceri eğitim programının üniversite öğrencilerinin dinleme beceri düzeylerini artırdığı görülmüştür (Cihangir, 2000). Sadece dinleme becerisini geliştirmeye yönelik bu çalışmanın dışında, dinleme becerisi sosyal beceri eğitimi (Avcıoğlu, 2003; Sümer, 2005), empatik beceri eğitimi (Yılmaz, 2003) , çatışma çözme eğitimi (Çoban, 2005), iletişim becerisi (Çam, 1997) gibi beceri geliştirmeye dönük çeşitli çalışmalarda bir beceri olarak ele alınmıştır. Dinleme becerisi günlük yaşamda kişilerarası ilişkilerde kullanılan temel becerilerden birisi olmasının yanında, psikolojik danışma sürecindeki temel becerilerden de birisidir. Dinleme becerisinin psikolojik danışma sürecinde daha da kritik bir öneme sahip olduğu söylenebilir. Çünkü dinlememek, sıradan bir iletişimde engelleyici olurken, yardım ilişkisinde kötü sonuçlar doğurabilmektedir (Egan,1994). Gibson ve Mitchell (1995) ve Ivey ve Ivey’in (1987) belirttiği gibi etkili psikolojik danışmanlar, danışanlarına gerçekte ne olduğunu
2360
anlayabilmek ve onlara yardım edebilmek için, dinlemeyi bir davranış olarak çok iyi kullanmalıdır. Eisenberg ve Delaney (1993) etkili psikolojik danışmanların danışan ile açık, dürüst ve yardım edici bir ilişkiye girdiklerini, dinleme sürecine aktif bir şekilde katılarak, danışana dikkat gösterip, onunla saygıya dayalı bir ilişki kurup, onların sadece söylediklerinin içeriğini değil, aynı zamanda duygularını, inançlarını, görüşlerini, benlik algılarını ve yaşam koşullarını anlamaya çalıştıklarını vurgulamaktadırlar. Leibert (2011) psikolojik danışma sürecindeki faktörlerle ilgili çalışmaları incelediği araştırmasında, danışanla pozitif ilişki kurma faktörü kapsamında etkin dinleme, empati, danışana saygı duymanın yer aldığını belirtmiştir. Psikolojik danışmanların psikolojik danışma sürecinde sergilemesi gereken yardım becerilerine odaklanan ve psikolojik danışman eğitiminde kullanılan çeşitli modellerde dinleme becerisi temel becerilerden birisi olarak yer almaktadır. Ivey ve Ivey (1987) tarafından yapılan beceri sınıflamasında; danışman eğitimi için gerekli olan mikrobeceriler belirli bir hiyerarşi ile sıralanmıştır. Hiyerarşide sırasıyla dikkati verme, açık ve kapalı uçlu soru sorma, danışanı gözlemleme becerileri, cesaretlendirme, içerik yansıtma, özetleme, duygu yansıtma, yüzleştirme, odaklanma, anlamı yansıtma ve etkileme becerileri yer almaktadır. Açık ve kapalı uçlu soru sorma, danışanı gözlemleme becerileri, cesaretlendirme, içerik yansıtma, özetleme ve duygu yansıtma becerileri temel dinleme becerileri olarak alınmıştır. Dinleme becerileri Hill ve O’Brien (1999) tarafından geliştirilen üç aşamalı yardım becerileri modelinin birinci aşaması olan, danışanların duygu, düşünce ve davranışlarının ortaya konulduğu keşfetme aşamasında yer almaktadır. Egan’ın (1994) kişilerarası ilişki kurmak ve kişisel yardım hizmeti vermek için önerdiği gelişimsel yardım modelinde ise; ön (temel) yardım becerileri, danışana tepkide bulunma-danışanın kendini keşfetmesi, bütünleştirici anlayış/kendini dinamik olarak anlama, eylem programları olmak üzere dört aşama bulunmaktadır. Dinleme becerileri bu modelde ön iletişim döneminde danışanı hem fiziksel hem de psikolojik olarak dinleme biçiminde yer almaktadır. Ön iletişim döneminde psikolojik danışman’ın danışanı hem fiziksel olarak hem de psikolojik olarak “etkili” olarak dinlemesini gerekmektedir. Son olarak Carkhuff (2000) ise psikolojik danışma becerilerini, tepki verme, kişiselleştirme adım atma olarak sınıflandırmıştır. Tepki verme
CİHANGİR-ÇANKAYA / Dinleme Becerisi Ölçeği’nin Yeniden İncelenmesi: Psikolojik Danışma ve Rehberlik Öğrencilerinin...
aşamasında içeriğe tepki verme, duyguya tepki verme ve anlama tepki verme becerileri yer aldığı için dinleme becerisinin bu aşamada yer aldığı söylenebilir. Bu modellerin yanı sıra danışma becerileri temel beceriler ve ileri düzey beceriler biçiminde de sınıflanmaktadır (Ivey ve Ivey, 2003). Temel psikolojik danışma becerileri dikkati verme, açık ve kapalı uçlu soru sorma, danışanı gözleme, içerik yansıtma, duygu yansıtma ve özetleme becerilerini içermektedir. Temel becerilerin dinleme becerisinden oluştuğu görülmektedir. Yardım modellerinde de görüldüğü gibi, psikolojik danışmanların psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini yürütürken öncelikle dinleme becerilerini etkili bir biçimde kullanmaları gerekmektedir. Bu durum psikolojik danışman eğitimi üzerinde düşünmeyi gerektirmektedir. Psikolojik danışman eğitiminde psikolojik danışmanlara kazandırılması gereken yeterlik alanları incelendiğinde (Council for Accreditation of Counseling and Related Educational Programs [CACREP], 2009) dinleme becerilerinin yardım ilişkileri ve grupla çalışma alanları kapsamında ele alındığı söylenebilir. Bunun yanında, psikolojik danışma sürecinde aktif dinleme kavramını ilk olarak Rogers (1957; 1975) danışan merkezli psikolojik danışma yaklaşımı çerçevesinde yönlendirici olmayan psikolojik danışma kapsamında vurgulamıştır. Ülkemizde psikolojik danışman eğitiminin genellikle danışan merkezli yaklaşım çerçevesinde yürütüldüğü de göz önünde bulundurulduğunda (Mocan-Aydın, 2000), psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin ve psikolojik danışmanların dinleme becerileri konusunda yapılacak çalışmaların önemi daha da belirginleşmektedir. Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencileri 2007 yılında Yüksek Öğretim Kurumu tarafından yeniden yapılandırılan psikolojik danışma ve rehberlik lisans programı çerçevesinde ikinci sınıftan itibaren iletişim ve psikolojik danışma becerilerini geliştirmeye yönelik dersler (örneğin; insan ilişkileri ve iletişim, psikolojik danışma ilke ve teknikleri, bireyle psikolojik danışma uygulaması) almaktadırlar. Bu derslerin içerikleri incelendiğinde, derslerde dinleme becerisine, temelde dinleme becerisinden oluşan temel psikolojik danışma becerilerine yer verildiği görülmektedir. Bu doğrultuda bu dersleri alan öğrencilerin son sınıfa geldiklerinde dinleme beceri düzeylerinde bir artış olacağı düşünülmektedir. Bütün bunlara rağmen psikolojik ve danışma öğrencilerinin ya da psikolojik danışmanların dinle-
me becerileri ya da psikolojik danışma becerileri konusunda sınırlı sayıda araştırma bulunmaktadır. Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin ya da psikolojik danışmanların dinleme becerilerini ele alan sadece bir çalışmaya ulaşılmıştır (Uslu, 2005). Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin ve psikolojik danışmanların psikolojik danışma becerileri konusundaki çalışmalarda (Aladağ ve Bektaş, 2007; Bektaş ve Aladağ, 2005; Meydan, 2010, Yaka, 2005) nicel olarak yeterli düzeyde değildir. Ayrıca bireylerin sadece dinleme becerisini ölçmek amacıyla kullanılabilecek ulaşılabilen tek ölçme aracının olduğu (Kuzgun ve Cihangir, 2000 akt., Cihangir, 2000) ve bu aracın da geliştirilme aşamasında yapı geçerliğinin ortaya konulmadığı görülmüştür. Bu araştırma alanda fark edilen bu boşlukları tamamlamak üzere tasarlanmıştır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın iki temel amacı bulunmaktadır. Bu amaçlar; (1) Yıldız Kuzgun ve Zeynep Cihangir tarafından geliştirilen Dinleme Becerisi Ölçeği’ni (Cihangir, 2000) yeniden incelemek, (2) psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin dinleme becerisi düzeylerini, dinleme becerisini içeren dersleri alıp almama durumlarına ve cinsiyet değişkenine göre karşılaştırmaktır. Araştırmanın ikinci amacı doğrultusunda dinleme becerisini içeren dersleri almamış psikolojik danışma ve rehberlik birinci sınıf öğrencileri ile dinleme becerisini içeren dersleri almış dördüncü sınıf öğrencilerinin dinleme becerileri karşılaştırılmıştır. Yöntem Araştırma Modeli ve Çalışma Grubu Araştırmanın birinci amacı ölçeğin yeniden gözden geçirilmesidir. Araştırmanın ikinci amacına yönelik çalışmalar ise nedensel karşılaştırma modeline uygun olarak yapılmıştır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda iki farklı örneklem üzerinde çalışılmıştır ve örneklem seçiminde kolay ulaşılabilir örnekleme modeli kullanılmıştır. Araştırmanın birinci amacı doğrultusunda Dinleme Becerisi Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması 371 üniversite öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri programa ve sınıf düzeylerine göre dağılımları Tablo 1’de verilmiştir.
2361
KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ
Tablo 1. Örneklemi Oluşturan Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyete, Öğrenim Gördükleri Programa ve Sınıf Düzeyine Göre Dağılımları Cinsiyet
η
%
Kız
240
% 65
Erkek
131
% 35
TOPLAM
371
% 100
Sınıf Öğretmenliği
53
% 14
Okul öncesi Öğretmenliği
31
%8
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği
54
% 15
PDR
66
% 18
Tarih (tezsiz yüksek lisans)
28
%8
Radyoloji (tezsiz yüksek lisans)
19
%5
Müzik (tezsiz yüksek lisans)
15
%4
Edebiyat (tezsiz yüksek lisans)
51
% 14
Matematik (tezsiz yüksek lisans)
54
%15
TOPLAM
371
% 100
1. sınıf
44
% 12
2. sınıf
40
% 11
3. sınıf
31
%8
4. sınıf
110
% 30
Tezsiz Yüksek lisans
146
% 39
TOPLAM
371
% 100
Öğrenim Gördüğü Lisans/Yüksek Lisans Programı
Sınıf Düzeyi
Tablo 2. Örneklemi Oluşturan Psikolojik Danışma ve Rehberlik Öğrencilerinin Cinsiyete, Öğrenim Gördükleri Üniversiteye ve PDR Lisans Programındaki Durumlarına Göre Dağılımları Cinsiyet
N
%
Kız
379
% 72
Erkek
149
% 28
TOPLAM
528
% 100
Öğrenim Gördükleri Üniversite Ege Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi İnönü Üniversitesi M. Akif Ersoy niversitesi Çukurova Üniversitesi Gazi Üniversitesi TOPLAM
140 99 109 36 74 70
% 26 %19 % 21 %7 % 14 % 13
528
% 100
Dinleme Becerisini İçeren Dersleri Alıp Almama Durumları Dinleme Becerisini İçeren Dersleri Almamış Öğrenciler (1. sınıf)
301
% 57
Dinleme Becerisini İçeren Dersleri Almış Öğrenciler (4. sınıf)
227
% 43
TOPLAM
528
% 100
2362
Ölçeği yeniden incelemek için, Tablo 1’de görüldüğü gibi Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesinin çeşitli lisans ve tezsiz yüksek lisans (formasyon) programlarında öğrenim gören 240 kız (% 65), 131 (% 35) erkek olmak üzere toplam 371 öğrenciye ulaşılmıştır. Öğrencilerin % 12’si 1. sınıfta, % 10’u 2. sınıfta, % 8’i 3. sınıfta, % 30’u 4. sınıfta, % 39’u tezsiz yüksek lisans programlarında eğitim görmektedir. Araştırmanın ikinci amacı doğrultusunda dinleme/psikolojik danışma becerilerini geliştirmeye yönelik dersler alan ve almayan öğrencilerin dinleme becerilerini incelemek için, çeşitli üniversitelerin PDR lisans programlarının 1. ve 4. sınıflarında okuyan 550 öğrenciye ulaşılmıştır. Cinsiyetini belirtmeyen ya da bazı maddeleri yanıtlamayan 22 öğrenci örneklem dışında bırakılarak, araştırma 528 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya dahil olan PDR öğrencilerinin cinsiyetlerine, öğrenim gördükleri üniversiteye ve dinleme becerisini içeren dersleri alıp almama durumlarına göre dağılımları Tablo 2’de verilmiştir. Araştırmanın katımcıları 2009-2010 yılında, Ege Üniversitesi (%26), Pamukkale Üniversitesi (%19), İnönü Üniversitesi(%21), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi (%7), Çukurova Üniversitesi(%14) ve Gazi
CİHANGİR-ÇANKAYA / Dinleme Becerisi Ölçeği’nin Yeniden İncelenmesi: Psikolojik Danışma ve Rehberlik Öğrencilerinin...
Üniversitesi (%13)’nin PDR Lisans Programında öğrenim gören 379 kız (% 72), 149 (% 28) erkek toplam 528 öğrenciden oluşmaktadır. Örnekleme katılan öğrencilerin % 57’si birinci sınıfta olup dinleme becerisini içeren dersleri henüz almamışken, % 43’ü dördüncü sınıftadır ve dinleme becerisini içeren dersleri almıştır. Veri Toplama Araçları Dinleme Becerisi Ölçeği: Dinleme Becerisi Ölçeği ilk olarak Prof. Dr. Yıldız Kuzgun ve Zeynep Cihangir tarafından geliştirilmiştir (Cihangir, 2000). Ölçeğin 25 maddeden oluşan deneme formu 143 üniversite öğrencisine uygulanmış ve yapılan madde analizi sonucunda madde sayısı 15’e düşürülmüştür. Madde analizi üst-alt %27’lik grupların puan ortalamalarının karşılaştırılması ve madde toplam korelasyonlarının hesaplanmasıyla gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin benzer ölçekler geçerliği kapsamında İletişim Becerilerini Değerlendirme Ölçeği (Korkut, 1997) puanları ile korelasyonu .33 bulunmuştur. Ölçeğin Cronbach Alfa değeri .69, test yarılama tekniği ile bulunan korelasyon katsayısı ise .67’dir. Ölçek 15 maddeden oluşan 3’lü likert tipindedir. Ölçekten alınan yüksek puan dinleme beceri düzeyinin yükseldiğini göstermektedir (akt. Cihangir, 2000). Ölçeğin geliştirilme aşamasında yapı geçerliği ortaya konulmadığı için, bu çalışma kapsamında ölçek yeniden düzenlenmiş ve ölçeğin açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sonrasında ölçek 15 maddelik 5’li likert tipinde yeni bir forma dönüştürülmüştür. Ölçeğin bu çalışma kapsamında yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmaları bulgular bölümünde ayrıntılı olarak sunulmuştur. Ölçeğin bu yeni formu psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin dinleme becerilerini incelemek amacıyla kullanılmıştır. Verilerin Toplanması Dinleme Becerisi Ölçeği’ni yeniden incelemek için kullanılan veriler 2009 Şubat ayında, PDR öğrencilerinin dinleme becerilerini incelemek üzere kullanılan veriler ise 2009 Aralık ayı sonunda toplanmıştır. Ölçeğin revize edilmesi amacıyla kullanılan veriler araştırmacı tarafından toplanırken, PDR öğrencilerinin dinleme becerilerinin incelenmesi amacıyla gerekli olan veriler, araştırma örnekleminde yer alan üniversitelerin PDR Anabilim Dallarındaki öğretim üyeleri tarafından toplanmıştır.
Her iki uygulamada da ölçme aracı katılımcılara, araştırmanın amacı açıklanarak sınıf ortamında uygulanmıştır. Uygulamalar yaklaşık 10 dakika sürmüştür. İşlem Ölçekten ve ölçeğin üzerinde belirtilen kişisel bilgi formunda sorulan sorularla elde edilen öğrencilere ait kişisel bilgiler, bilgisayar ortamına kodlanarak girilmiş ve istatistiksel işlemler yapılması için hazır hale getirilmiştir. Araştırmanın verileri SPSS 19.0 ve Lisrel 8.80 paket programları ile analiz edilmiştir. Dinleme becerisinin revize edilmesi kapsamında madde-test puanı korelasyonları, iç tutarlık katsayısı Cronbach Alfa hesaplanmıştır. Maddelerin alt ve üst %27’lik grupları ayırt edip etmediğini sınamak için t-testi, ölçeğin yapı geçerliği için açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin Dinleme Becerisi Ölçeği’nden aldıkları puanların bu beceriyi içeren dersleri alıp almama durumlarına ve cinsiyet değişkenine göre anlamlılığı ve değişkenlerin ortak etkisi iki yönlü varyans analizi ile incelenmiştir. Bulgular Bu bölümde araştırmanın amaçlar kısmında belirtilen; Dinleme Becerisi Ölçeği’nin yeniden incelenmesine ve PDR öğrencilerinin dinleme becerisinin incelenmesine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Dinleme Becerisi Ölçeği’nin Yeniden İncelenmesi Araştırmada öncelikli olarak Dinleme Becerisi Ölçeği, ölçek maddelerini yeniden düzenlemek ve ölçeğin yapı geçerliğine ilişkin çalışmalarını yapmak amacıyla yeniden incelenmiştir. Bireylerin başkalarını dinleme becerilerini belirlemeyi amaçlayan, 15 maddeden oluşan, 3’lü likert tipindeki ölçeğe, dinleme becerisine ilişkin literatür ışığında 5 madde daha eklenerek 20 maddelik bir deneme formu oluşturulmuştur. Ölçeğin ilk formunda yer alan evet-hayır-kararsız biçimindeki üçlü dereceleme ise, beceri düzeyini daha iyi ayırtedebilmek için “1=hiçbir zaman, 2=ara sıra, 3=bazen, 4=sık sık, 5=her zaman” biçimde 5’li likert’e çevrilmiştir. Oluşturulan 20 maddelik deneme formu Ege Üniversitesi’nin çeşitli bölümlerinde öğrenim gören 371 öğrenciye uygulanmıştır. Dinleme Becerisi Ölçeği’nin Geçerliğine İlişkin Bulgular: Ölçeğin geçerliği birkaç yolla saptanmıştır. İlk olarak faktör analizi çalışması yapılmıştır.
2363
KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ
Ölçeğin geliştirilme aşamasında açımlayıcı faktör analizi yapılmadığından öncelikle veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Bu yolla elde edilen faktör yapısının uygunluğu doğrulayıcı faktör analiziyle sınanmıştır. İkinci olarak ölçeğin madde toplam puan korelasyonları hesaplanmıştır. Üçüncü olarak ise ölçeğin ayırt ediciliğini tespit etmek amacıyla alt ve üst % 27’lik puan grupları t testi ile karşılaştırılmıştır. Açımlayıcı Faktör Analizi: Ölçeğin yapı geçerliği için ilk olarak açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Bu analizin yapılabilmesi için öncelikle verilerin bu analize uygun olup olmadığı test edilmiş ve Kaiser Maier Olkin (KMO) katsayısı ile Barlett Küresellik testine bakılmıştır. KMO örneklem büyüklüğü açısından veri yapısının faktör analizine uygun olup olmadığını test etmeye yönelik bir testtir. KMO değeri veri yapısının .90’larda mükemmel, .80’lerde çok iyi olduğunu göstermektedir. Barlett Küresellik Testi ile elde edilen Ki-kare test istatistiğinin manidar çıkması verilerin çok değişkenli normal dağılımdan geldiğinin göstergesidir (Tavşancıl, 2006). Yapılan analiz sonucunda ölçeğin veri setinin KMO değeri .878 ve Barlett Küresellik Testi (χ2=1515.865 p
