YAZARLARIN ÖNSÖZÜ. K. W. Lindsay I. Bone

YAZARLARIN ÖNSÖZÜ Herbir yeni bask›y› yazarken, k›sa zaman dönemlerine ra¤men, gerekli de¤iflikliklerin say›s› bizleri her zaman flafl›rtt›. Öncekilerde oldu¤u gibi, tüm bölümler güncellendi. Özellikle kas bölümü tamamen gözden geçirildi; yeni görüntüleme teknikleri ve hastal›ktaki yeni genetik verileri birlefltiren incelemeler bölümü kitab›n her yerinde eklendi. Klinik nörobilimlerde alt-uzmanlaflma e¤ilimlerinin art›fl› ile, biz de meslektafl ö¤ütlerine artan ölçüde ba¤›ml› olduk. Afla¤›da yer alan isimler çok de¤erli önerilerde bulunmufllard›r – Jennifer Brown, Graham Teasdale ve Thelekat Varma (nöroflirürji), Richard Petty, Keith Muir ve Hugh Willison (nöroloji), David Graham (nöropatoloji) ve Roy Rampling (onkoloji). Hepsine en içten teflekkürlerimizi sunmak istiyoruz. Son olarak da Elsevier’den Janice Urquhart’a sabr› ve nazik cesaretlendirmesi için minnetar›z.

K. W. Lindsay I. Bone

ÇEV‹Ri ED‹TÖRÜNÜN ÖNSÖZÜ Hem pratik bilgilerin hem de ayr›nt›lar›n bir arada bulundu¤u eflsiz bir düzeni olan "Neurology and Neurosurgery Illustrated", yaln›zca nörolojik bilimler alan›ndaki hekimler için de¤il, ö¤renciler için de ideal bir kitapt›r. 1997 y›l›nda ç›kan 3. bask›s› da Türkçe’ye çevrilmiflti. Elinizdeki kitap 2004 y›l›na ait 4. bask›n›n çevirisidir. Yeniden çevrilmesinin nedeni bu bask›da bir öncekinde yer almayan yeni bilgilerin olmas› ve kitab› bu genifl eklerle dilimize tekrar kazand›rma arzusudur. Çeviride büyük ölçüde "kelimesi kelimesine" çeviri tekni¤i kullan›ld› fakat Türkçe düflünüfl ve ifadeye uymas› için de çaba gösterildi. Latince kelimelerin çevirisinde, dilimize yerleflmifl olanlar›n d›fl›ndakiler için Latince yaz›l›m› kullan›ld›. Kitab›n yay›nlanma aflamas›ndaki de¤erli çaba ve katk›lar›ndan dolay› Günefl T›p Kitabevleri yöneticileri Say›n Murat Y›lmaz, Nuran Karacan ve Günefl T›p Kitabevleri çal›flanlar›na teflekkür ederiz. Ayr›ca baz› flekil ve tablolar›n bilgisayar ortam›na aktar›lmas›ndaki katk›lar› için Dr. Elif Gencer’e ve Melek Da¤arslan’a teflekkür ederim. Gözümüzden kaçan dizgi ve bask› hatalar›n›n hoflgörü ile karfl›lanmas›n› diliyorum.

Prof. Dr. Suat Topaktafl

‹Ç‹NDEK‹LER

BÖLÜM I

BÖLÜM III

Çeviren: Prof. Dr. Suat Topaktafl

Çevirenler: Prof. Dr. Suat Topaktafl, Prof. Dr. Kubilay Varl›

Öykü ve muayeneye genel yaklafl›m Sinir sistemi–öykü Sinir sistemi–muayene Muayene–bilinç düzeyi de¤erlendirmesi Muayene–yüksek serebral ifllevler Kraniyal sinir muayenesi Muayene–üst ekstremiteler Muayene–gövde Muayene–alt ekstremiteler Muayene–postür ve yürüme Bilinci kapal› hastan›n muayenesi Nörolojik gözlem kart›

1-32 2-3 4 5-6 7-8 9-18 19-23 24 25-27 28 29-30 31

BÖLÜM II Çeviren: Prof. Dr. Suat Topaktafl

Santral ve periferik sinir sistemin incelemeleri Kafatas› röntgeni Bilgisayarl› tomografi (BT) taramas› Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) Ultrason Anjiografi Radyonüklid görüntüleme Elektroensefalografi (EEG) ‹ntrakraniyal bas›nç monitörizasyonu Uyar›lm›fl potansiyeller–görsel, iflitsel ve somatosensoriyel Uyar›lm›fl potansiyeller– somatosensoriyel Lomber ponksiyon Beyinomurilik s›v›s› Elektromiyografi/sinir iletim çal›flmalar› Nöro–otolojik testler

33-64 34 35-38 39-42 43 44-46 47-49 50 51-52 53 54 55 56 57-60 61-63

Klinik görünüm, anatomik kavramlar ve tan›sal yaklafl›m 65-214 Bafla¤r›s›–genel prensipler 66 Bafla¤r›s›–tan›sal yaklafl›m 67-68 Bafla¤r›s›–spesifik nedenler 68-72 Menenjizm 73 Artm›fl intrakraniyal bas›nç 74-82 Koma ve bozulmufl bilinç düzeyi 83-87 Geçici bilinç kayb› 88 Konfüzyonel durumlar ve deliriyum 89 Epilepsi 90 Epilepsi–s›n›flama 91 Parsiyel nöbetler 92-93 Tonik/klonik nöbete dönüflen parsiyel nöbetler 94 Jeneralize nöbetler 95-96 Sendromlar ve s›n›fland›rlmayan nöbetler 96 Epilepsi–ay›r›c› tan› 97 Epilepsi–nedenler 98 Epilepsi–incelemeler 99 Epilepsi–tedavi 100 Epilepsi–cerrahi tedavi 101 Status epileptikus 102 Epilepsi–genel 103 Uyku bozukluklar› 104-106 Yüksek kortikal ifllev bozuklu¤u 107-108 Frontal loblar 109 Parietal loblar 110-111 Temporal loblar 112 Oksipital lob 113-114 Apraksi 114 Yüksek kortikal ifllev bozuklu¤u –diskonneksiyon sendromlar› 115 Yüksek kortikal ifllev–bellek 116 Bellek bozukluklar› 117

‹Ç‹NDEK‹LER Konuflma ve lisan bozukluklar› Konuflma bozukluklar›–dizartri Konuflma bozukluklar›–disfoni Konuflma bozukluklar›–disfazi Demanslar Demanslar–s›n›fland›rma Demanslar–öykü ve klinik muayene Demanslar–özgün hastal›klar Demanslar–tan›sal yaklafl›m Görme bozuklu¤u Koku alma bozukluklar› Pupilla bozukluklar› Çift görme–göz hareket bozukluklar› Bak›fl bozukluklar› Yüz a¤r›s› ve duyu kayb› Yüz a¤r›s›–tan›sal yaklafl›m Yüz a¤r›s›–trigeminal nevralji Yüz a¤r›s›–di¤er nedenler Fasiyal güçsüzlük Bell felci Fasiyal sinirin di¤er hastal›klar› Sa¤›rl›k, kulak ç›nlamas› ve vertigo Alt kraniyal sinirlerin bozukluklar› Alt kraniyal sinir felçlerinin sebepleri Serebellar ifllev bozukluklar› Serebellar ifllev bozukluklar› bulgu ve belirtileri Serebellar ifllev bozukluklar›n›n s›n›fland›r›lmas› Nistagmus Tremor Miyoklonüs Durufl ve yürüme bozukluklar› Durufl ve yürümenin özgün bozukluklar› Ekstremite kuvvetsizli¤i Duyusal bozulma A¤r› A¤r›–tedavi A¤r› sendromlar› Ekstremite a¤r›s› Kas a¤r›s› (miyalji) Beyin hasar› Beyin ölümü

118 119 120 121-122 123 124 125 126-129 130 131-138 139 140-144 145-152 153-155 156-159 160 161-162 163 164-167 168 169 170-172 173-176 177 178-179 180-181 181 182-185 186-187 188 189 190 191-196 197-201 202-203 204-205 206-207 208-209 210-211 212 213-214

BÖLÜM IV Çevirenler:

Doç. Dr. Murat Göksel, Prof. Dr. Kamil Topalkara

Lokalize nörolojik hastal›klar ve tedavi yollar› A. Kafa içi Kafa travmas› Kafa travmas›– klinik de¤erlendirme Kafa travmas›–tan›sal inceleme ve yat›fl ölçütleri Kafa travmas›–tan›sal incelemeler Kafa travmas›–tedavi yollar› Çökme k›r›¤› Kafa travmas›n›n geç etkileri Kronik subdural hematom Serebrovasküler hastal›klar Serebrovasküler hastal›k –mekanizmalar Serebrovasküler hastal›k –do¤al seyir Serebrovasküler hastal›klar –sebepler Oklüzif ve stenotik serebrovasküler hastal›k Serebrovasküler hastal›k –patofizyoloji Geçici iskemit ataklar (G‹A) Klinik sendromlar–büyük damar oklüzyonu Klinik sendromlar –dal oklüzyonu Klinik sendromlar –laküner inme Serebral enfarkt alt tiplerinin s›n›flamas› Embolizasyon Stenotik/okluzif hastal›k –incelemeler Serebral enfarkt –tedavi GIA’lar ve minor inme –tedavi yollar› Hipertansiyon ve serebrovasküler hastal›k Damar duvar› hastal›klar› Kan hastal›klar›

215-384 216-218 219-223 224-225 226 227-230 231 232-235 236-237 238 239 239 240 241 242-243 244 245-250 251-253 254 255 255-256 257-258 259-260 261 262 263-265 266-267

‹Ç‹NDEK‹LER Serebrovasküler hastal›k –venöz tromboz Serebrovasküler hastal›k –nadir formlar Serebrovasküler hastal›k –intraserebral kanama Subaraknoid kanama (SAK) Serebral anevrizmalar Serebral anevrizmalar –komplikasyonlar Serebral anevrizmalar –SAK sonras› tedavi Subaraknoid kanamada sonlan›fl Serebral anevrizmalar– rüptüre olmam›fl Serebral anevrizmalar–tarama Arteryovanöz malformasyonlar Kafa içi tümörler –patolojik s›n›flama –yerleflime göre s›n›flama –etyoloji/s›kl›k –klinik özellikler –t›bbi inceleme –tedavi yollar› Beyin hemisferlerinin tümörleri–intrensek Serebral hemisferlerin tümörleri–ekstrensek Arka kafa çukuru tümörleri –intrensek Arka kafa çukuru tümörleri –ekstrensek Sellar/suprasellar tümörler –hipofiz adenomu Sellar/suprasellar tümörler Pineal bölge tümörleri Ventriküler sistem tümörleri Orbita tümörleri Tümöral olmayan orbital lezyonlar Kafa taban› tümörleri Kafa içi apse Granülom Hareket hastal›klar› –ekstrapiramidal sistem

268 269 270-272 273-276 277-280 281-284 284-289 290 291 292 293-298 299 300-302 303 304 305-306 307-308 309-311 312-320 321-324 325-328 328-333 334-341 342-344 345-346 347 348-349 350 351 352-355 356 357-359

Parkinson hastal›¤› Kore Distoniler–fokal ve segmental idiopatik Di¤er hareket bozukluklar› Hidrosefali Benign intrakraniyal hipertansiyon Chiari malformasyonu Dandy-Walker sendromu Kraniosinostoz Stereotaktik cerrahi Görüntü rehberli¤inde “çerçevesiz” stereotaksi Psikocerrahi

360-364 365-366

B. Omurilik ve kökler

385-424

Omurilik ve spinal kökler Omurilik ve spinal kök bas›s› Disk f›t›klaflmas› ve spondiloz Lomber disk f›t›klaflmas› Lomber dar kanal (spinal stenoz) Torakal disk f›t›¤› Servikal spondiloz Spinal travma Omurili¤in damarsal hastal›klar› Spinal disrafizm

386 387-400 401 402-405 406 407 408-410 411-415 416-420 421-423

C. Periferik sinir ve kas

425-484

Polinöropatiler Pleksus sendromlar› ve mononöropatiler Brakiyal pleksus sendromlar› Üst ekstremite mononöropatileri Lumbosakral pleksus Lumbosakral pleksus sendromlar› Alt ekstremite mononöropatileri Otonom sinir sistemi Otonom fonksiyon testleri Otonom sinir sistemi ‹fleme Ba¤›rsak ve cinsel fonksiyon ‹skelet (istemli) kas› hastal›klar› Kas morfolojisi ve fonksiyonu

426-441

367 368-369 370-373 374 375-377 378 379 380-381 382 383

442 443-445 446-449 450 451 451-453 454-455 456 457-458 459 460 461 462-463

‹Ç‹NDEK‹LER Kas hastal›¤›-öykü, muayene ve incelemeler Kal›tsal kas hastal›klar› Musküler distrofiler ‹nflamatuvar miyopati Endokrin miyopatiler Metabolik miyopatiler: periyodik paraliziler Metabolik ve toksik miyopatiler Mitokondrial hastal›klar Miyastenia gravis

464 465-466 467-470 471-474 475 476 477 478 479-484

BÖLÜM V Çeviren: Prof. Dr. Musa Onar

Multifokal nöroloik hastal›k ve tedavi yollar› 485-560 Bakteryel enfeksiyonlar–menenjit 486 Akut bakteriyel menenjit 487-489 Bakteriyel enfeksiyonlar –SSS tüberkülozu 490 Tüberküloz menenjit 491-492 Tüberküloz enfeksiyonlar›n›n di¤er flekilleri 493 Sinir sisteminin spiroket enfeksiyonlar› 494-498 Sinir sisteminin paraziter enfeksiyonlar›–protozoa 499 Viral enfeksiyonlar 500-505 Prion hastal›klar› 506 Viral enfeksiyonlar: miyelit ve poliomiyelit 507-508 Viral enfeksiyonlar–varisella –zoster enfeksiyonu 509 Oportunistik (f›rsatç›) enfeksiyonlar 510 Edinsel immün yetmezlik sendromu (AIDS) 511

HIV enfeksiyonunun nörolojik bafllang›ç flekilleri Subakut/kronik menenjit Demiyelinizan hastal›k Multipl skleroz Di¤er demiyelinizan hastal›klar ‹laç ve toksinlerin nörolojik komplikasyonlar› ‹laca-ba¤l› nörolojik sendromlar ‹laçlar›n ve toksinlerin spesifik sendromlar› Metabolik ensefalopatiler S›n›flama ve biyokimyasal de¤erlendirme Spesifik ensefalopatiler Beslenme bozukluklar› Wernicke Korsakoff sendromu B12 eksikli¤i–omurili¤in subakut kombine dejenerasyonu Nütrisyonel polinöropati Tütün–alkol ambliyopisi Alkol ile iliflkili bozukluklar Malign hastal›¤›n metastatik olmayan görünümleri Dejeneratif bozukluklar ‹lerleyici körlük ‹lerleyici ataksi Resesif kal›t›lan ataksiler Dominant kal›t›lan ve di¤er ataksiler Motor nöron hastal›¤›/ALS Kal›tsal motor nöron bozukluklar› Nörokütanöz sendromlar

512 513-514 515 516-524 525-527 528 529 530-531 532 533 534-536 537 538 539-540 541 542 542-543 544-545 546 547 548 549 550 551-555 556 557-559

Önerilen eserler

561

‹ndeks

563

Çeviren: Prof. Dr. Suat Topaktafl

BÖLÜM IV

LOKAL‹ZE NÖROLOJ‹K HASTALIKLAR VE TEDAV‹ YOLLARI C. PER‹FER‹K S‹N‹R VE KAS Çevirenler: Doç. Dr. Murat Göksel, Prof. Dr. Kamil Topalkara

LOKAL‹ZE NÖROLOJ‹K HASTALIKLAR VE TEDAV‹ YOLLARI C. PER‹FER‹K S‹N‹R VE KAS

POL‹NÖROPAT‹LER–‹fiLEVSEL ANATOM‹ Periferik sinir sisteminin fonksiyonu santral sinir sistemine gelen ve giden impulslar› iletmektir.Bu impulslar motor, duyusal ve otonom aktiviteleri düzenler. Periferik sinir sistemi, beyin sap› ve spinal kordun pial membran›n›n d›fl›nda uzanan yap›lardan oluflur ve kraniyal, spinal ve otonom fleklinde bölümlenebilir.

S‹N‹R HÜCRES‹ VE AKSONUN YAPISI

Hücre gövdesi Ranvier bo¤umu

Her akson, santral sinir sistemi içinde (örn. ön boynuz hücresi) veya d›fl›ndaki bir gangliyonda (örn. dorsal kök gangliyonu) yer alan sinir hücresinin bir uzant›s›n› temsil eder. Hücre gövdesi, tüm hücresel metabolik aktivitenin merkezi olarak, aksonun canl›l›¤›n› sa¤lar.

Nükleus

Akson Dendritler

Miyelin k›l›f›

Schwann hücresi

Ço¤u akson, Schwann hücre membran› ile kaplanan bir miyelin k›l›f ile çevrilidir. Miyelin bir protein-lipit kompleksidir. Schwann hücre membran› çok katl› miyelin k›l›f›n› oluflturmak üzere akson etraf›nda sarmal oluflturur.

Nükleus

Schwann hücresi

Akson Geliflen miyelin k›l›f›

Miyelinasyonun son evresi

Tüm aksonlar bir hücresel k›l›fa -Schwann hücresi- sahiptir, fakat tüm aksonlar miyelinli de¤ildir. Miyelin ile beraber Schwann hücreleri 250-1000 μm uzunlukta olup birbirlerinden Ranvier bo¤umu ile ayr›l›rlar. Bu bo¤umda akson ç›plakt›r ve iletim s›ras›nda impulslar bir bo¤umdan di¤erine atlar – saltatuvar iletim. Miyelinli sinirlerde iletim h›z› miyelinsizlere k›yasla belirgin olarak artm›flt›r. Miyelin h›zl› iletimi kolaylaflt›r›r. Miyelinsiz liflerde iletim sinir lifinin çap›na ba¤›ml›d›r. Bu çap longitudinal ak›m h›z›n› belirler.

426

LOKAL‹ZE NÖROLOJ‹K HASTALIKLAR VE TEDAV‹ YOLLARI C. PER‹FER‹K S‹N‹R VE KAS

POL‹NÖROPAT‹LER–‹fiLEVSEL ANATOM‹ SP‹NAL PER‹FER‹K S‹N‹R S‹STEM‹ Santral sinir sistemine girifl ve ç›k›fl çiftler halindeki spinal sinir kökleri ile (toplam 30) sa¤lan›r. Bu dorsal ve ventral kökler spinal subaraknoid aral›kta bulunur ve intervertebral foramen seviyesinde spinal siniri oluflturmak üzere birleflirler. Dorsal kökler periferdeki özel duyusal reseptörlerden do¤an duyusal lifler içerir.

Dorsal kök

Pial membran

Dorsal kök gangliyonu Posterior boynuz

Spinal sinir

Anterior boynuz Ventral kök

Dorsal kök gangliyonlar›, santral uzant›s› gri cevherin arka boynuz bölgesinde spinal korda girerek uygun santral ba¤lant›lar› yapan ve aksonlar› periferik olarak uzanan, duyusal hücre gövdelerinin kümelendikleri yap›lard›r. Duyu flu flekilde bölümlenebilir: - A¤r› ve ›s› - Basit dokunma - Diskriminatör (ay›rt edici) duyu – propriosepsiyon, vibrasyon. Bu farkl› duyu formlar› spesifik karakterli aksonlar ile periferden tafl›n›r. Santral ba¤lant›lar ve yolaklar da keza de¤ifliktir (bak›n›z sayfa 198). Spinal kordun ön boynuzlar›, aksonlar› iskelet kaslar›n› inerve etmek üzere perifere giden hücre gövdeleri içerir – alfa motor nöronlar. Daha küçük hücre gövdeleri de ön köke kat›l›r ve kas i¤ciklerinin intrafusal kas liflerini inerve eder –gama motor nöronlar. Periferik dallanmalar› boyunca her alfa motor nöron çok say›da kas lifini inerve eder. Tek bir hücreden inerve edilen kas liflerinin say›s› de¤iflken olup göz kaslar›nda 20’den az, büyük ekstremite kaslar›nda 1000’den fazlad›r (inervasyon oran›). ‹nerve etti¤i kas liflerinin tümü ile birlikte alfa motor nörona motor ünite ad› verilir. PER‹FER‹K S‹N‹RLER Periferik sinirler ba¤ dokusu ile birbirine ba¤l› çok say›da akson bar›nd›r›r. Miks bir sinir motor, duyusal ve otonom aksonlar içerir. Bu demetlere kan ak›m› epinörium içindeki küçük besleyici damarlar –vasa nervorum- ile sa¤lan›r.

Sinirin çapraz kesiti Perinörium Endonörium Epinörium Akson demetleri

427

LOKAL‹ZE NÖROLOJ‹K HASTALIKLAR VE TEDAV‹ YOLLARI C. PER‹FER‹K S‹N‹R VE KAS

POL‹NÖROPAT‹LER–‹fiLEVSEL ANATOM‹ PER‹FER‹K S‹N‹RLER (devam›) Sinir lifi tipi Periferik sinir içindeki aksonlar yap›sal olarak de¤ifliktir. Bu fonksiyon ile iliflkilidir. Üç farkl› tip ay›rt edilebilir: T‹P A 2-20 μm çapl›d›r. Miyelinlidir. Fonksiyon: Motor ve duyusal (vibrasyon, propriosepsiyon) ‹letim h›z›: 10-70 metre/saniye T‹P B 3 μm çapl›d›r. ‹nce miyelinlidir. Fonksiyon: Esas olarak pregangliyonik otonom, az oranda a¤r› ve ›s›. ‹letim h›z›: 7-5 metre/saniye T‹P C