MİMARİ KORUMA ALANINDA ARTTIRILMIŞ GERÇEKLİĞİN KULLANIMI VE DEĞERLENDİRMESİ MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

September 7, 2017 | Author: Si̇mge Sabancı | Category: N/A
Share Embed Donate


Short Description

1 T.C. MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ MİMARİ KORUMA ALANINDA ARTTIRILMIŞ...

Description

T.C. MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ

MİMARİ KORUMA ALANINDA ARTTIRILMIŞ GERÇEKLİĞİN KULLANIMI VE DEĞERLENDİRMESİ MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ PROJE KODU: 2013-12

Proje Yürütücüsü: Demet BİNAN

Araştırmacılar: Tigin TÖRE Serhat KUT

İçindekiler 1.

Giriş ......................................................................................................................... 3

1.1 1.2

Projenin Amacı ve Önemi ....................................................................................... 3 Projenin Kapsamı ve Yöntemi ................................................................................ 4

2.

Artırılmış Gerçeklik Teknolojisi Ve Artırılmış Mekan ........................................... 4

3.

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fındıklı Kampüsü (Çifte Saraylar) ....... 9

3.1 3.2

Cemile Sultan Sarayı ............................................................................................... 9 Münire Sultan Sarayı ............................................................................................. 13

4.

@Rkademi Artırılmış Gerçeklik Deneyimi ........................................................... 18

4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.3

@Rkademi Artırılmış Gerçeklik Sistemi .............................................................. 18 @Rkademi V.1 Artılmış Gerçeklik Deneyimleri .................................................. 21 Girişlerin Dönüşümü ............................................................................................. 23 Mimar Sinan Holünün Dönüşümü ........................................................................ 25 Strüktürel Dönüşüm .............................................................................................. 29 Çevrenin Dönüşümü .............................................................................................. 32 Sergi ....................................................................................................................... 36

5.

Anket Çalışması .................................................................................................... 37

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Demografik Bilgiler .............................................................................................. 37 Önceki Deneyimler ................................................................................................ 39 Kullanıcının Sergi Deneyimi Değerlendirmesi ..................................................... 39 Serginin Kullanıcıya Katkısı ................................................................................. 40 Mevcut Koruma Durumu Hakkındaki Görüşleri................................................... 41

6.

Sonuç ..................................................................................................................... 42

Kaynakça ............................................................................................................................... 43

Ekler Ek 1- Sergi Anketi Ek 2 Projenin yazarlar tarafından “18th ICOMOS General Assembly and Symposium_ “Heritage and Landscape as Human Values” isimli uluslar arası sempozyumda sunulan bildiri Ek 3 Sergi için hazırlanan web sitesinden sayfa örnekleri

Rapor Anahtar Kelimeler: Mimari Koruma, Koruma, Miras, Mobil Uygulamalar, Arttırılmış Gerçeklik, Çifte Saraylar, Cemile ve Münire Sultan Sarayları

Proje Yöneticisi Prof. Dr. Demet Binan

Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Restorasyon A. D.

Proje Ekibi Arş. Gör. Tigin Töre

Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Restorasyon A.D.

Arş. Gör. Serhat Kut

İstanbul Kültür Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık

Bölümü

1. 1.1

Giriş Projenin Amacı ve Önemi

Bilişim teknolojilerinin gelişimiyle birlikte sanal gerçeklik günlük yaşamı kolaylaştıran bir öğe olarak önem kazanmaktadır (Layar, Latitute vb. gibi mekânsal arayıcılar veya rota-yol bilgisayarları gibi). Bu durum kentsel mekanın bir bileşeni olan koruma konusu olan yapılarının fiziksel varlıkları dışında zaman ve mekan bağlamında koruma uzmanları ve uzman olmayan kitlelerle paylaşılması için bir araç olarak kullanılması potansiyelini ortaya koymaktadır. Mekanın farklı dönemlere ait tarihsel katmanlarının görsel, işitsel ve yazınsal olarak fiziksel mekanla çakıştırılması sonucunda koruma perspektifinden bakıldığında bir farkındalık yaratma potansiyeli olduğu söylenebilir. Bunun yanı sıra bir koruma yöntemi geliştirmek bağlamında mekanın farklı katmanlarının korumacı tarafından eş zamanlı deneyimlenmesine olanak tanıyan yeni bir araç olarak değerlendirilebilir. Projenin amacı, oldukça yaygın hale gelmiş olan mobil bilgisayar platformları ile kullanımı hızla günlük hayata giren arttırılmış gerçeklik araçlarının, mekan algısı ve mimari koruma alanında uygulanabilirliğini araştırmak ve kullanıcıların mekana ve koruma nesnesine bakışlarını nasıl etkileyeceğini niteliksel ve niceliksel araştırma yöntemleri ile tespit etmektir.

1.2

Projenin Kapsamı ve Yöntemi

Proje kapsamında bugün Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fındıklı yerleşkesinin bulunduğu Fındıklı’da bulunan Çifte Saraylar yapısı ele alınmıştır. Yapının Sahil sarayları olarak inşa edildiği tarihten günümüze olan süreçte geçirdiği fiziksel ve sosyolojik dönüşümün mekân algısına katılması için gerekli araştırmalar yapılmıştır. Yapı ve çevresi yayın, ve arşiv belgelerinden faydalanılarak belgelenmiştir. Bununla paralel olarak mekânsal karşılaştırmaya olanak sağlamak için mevcut durum analiz edilmiş ve tarih araştırması sonucu çıkan verilerin kullanıcılara aktarılması için senaryolar ortaya konmuştur. Bu senaryolar arttırılmış gerçeklik ortamında deneyimlenebilir hale getirilmiş ve bir sergi olarak kullanıcılara sunulmuştur. Sergi deneyimlemesi sonrasında kullanıcılar arasında serginin kullanıcı algısındaki değişimi anlamak ve deneyimi değerlendirmek amacıyla anket yapılmıştır. 2.

Artırılmış Gerçeklik Teknolojisi Ve Artırılmış Mekan

Artırılmış Gerçeklik, temelde dijital nesnelerin, fizik mekân ile üst üste çakıştırılmasına ve bunun kişi tarafından mekânsal olarak deneyimlenmesine olanak sağlayan bir bilgisayar teknolojisidir (Milgram, Takemura, Utsumi ve Kishino, 1994). Günümüzde bu teknolojinin sunduğu olanaklar bağlamında mimarlık ortamının haricinde, tıp bilimleri, eğitim, askeri araştırmalar vb. birçok alanda Arttırılmış Gerçeklik ile ilgili uygulamalar geliştirilmekte ve çeşitli araştırmalar yapılmaktadır. Mimarlık ortamında yapılan araştırmalar bu teknolojinin mümkün kıldığı yeni mekansal deneyimden çok genellikle bu teknolojinin bir temsil ya da tasarım aracı olarak kullanılmasına odaklanmaktadır 1 . Her ne kadar Anders “cybrid” kavramıyla artırılmış gerçeklik ortamları için mekânsal bağlamda bir açılım getirmiş olsa da bu çalışmada bu yeni mekânın anlaşılmasından çok, sınıflandırılması dijital ve fiziksel olguların birbirleri arasındaki ilişkilerin tanımlanması ve örneklendirilmesi üzerinden olmuştur (Anders, 1998). Anders, Artırılmış Gerçekliğe işlevsel bir perspektifle yaklaşarak bir organizasyonun ihtiyaçlarına cevap veren sibermekan ve fiziksel mekanlar topluluğuna “cybrid” adını vermektedir. “cybrid”ler gerçek mekanlara sanal ekler veya sibermekana eklenen gerçek mekanlardan meydana gelebilmektedir. Anders’a göre “cybrid”ler fizik mekan ve elektronik Bir tasarım ya da temsil aracı olarak Artırılmış Gerçeklik teknolojinin kullanımıma ilişkin şu araştırmalardan daha detaylı bilgi edinilebilir: (Broll ve diğerleri, 2004; Girbacia, 2010; Höllerer, Feiner, Terauchi, Rashid ve Hallaway, 1999; Shen, Ong ve Nee, 2010; Wang, 2009) 1

mekanın bir birleşimidir ve mekansal olarak, “yarı cybrid” ve “tam cybrid” olarak adlandırdığı iki tür “cybrid”den bahsetmektedir.

Fiziksel

Elektronik

Çevre

Sibermekan

Yarı Cybrid

Cybrid

Şekil 1.1: Anders’ın cybrid mekan sınıflandırması (Anders, 2001) Bu araştırma projesinde, Mimari Koruma alanında, Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin olanaklı kıldığı yeni tasarım/sunum yöntemleri ve/veya temsil araçların tartışılması ve mimarlığın temel sorunsalı olan mekân ve mekânsal deneyim kavramı ekseninde Artırılmış Gerçeklik Teknolojisi ile deneyimlenebilen Artırılmış Mekan olgusu incelenmiştir. Bu nedenle araştırmada Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin olanaklarının araştırılmasının yanı sıra, sanal-gerçek sürekliliğinin araştırılması ve Artırılmış Gerçeklik teknolojilerinin olanaklı kıldığı sanal ve fiziki katmanları içeren çok katmanlı bir mekânsal deneyim bağlamında Artırılmış Mekan deneyiminin Mimari Koruma alanındaki yerinin değerlendirilmesi önem kazanmıştır. Arttırılmış Gerçeklik teknolojisi ile ilgili kapsamlı çalışmalardan birini yapmış olan Azuma Artırılmış Gerçekliği şöyle tanımlamıştır; 

İçinde hem gerçek hem de dijital öğeler içerir.



3 boyutlu olarak deneyimlenir.



Gerçek zamanlı etkileşime olanak sunar (Azuma, 1997).

Tam da bu yapısı ile sibernetik öğeler ile artırılmış mekânlar mimarlık alanın sorunsalı olarak görülebilir. Gerçek mekânın, artırılmış olarak dinamik bir biçimde yeniden üretilmesi ve yeni çok katmanlı mekânın bedenle üç boyutlu olarak deneyimleniyor olması bu araştırmanın da önemli başlangıç noktalarından birini oluşturmaktadır.

Şekil 1.2: Artırılmış Gerçeklik Deneyimi ,Attenborough Studios (National History Museum,Londra)2 Milgram ise Artırılmış Gerçeklik olgusuna bir başka perspektiften bakarak Artırılmış Gerçekliği, Sanal-Gerçek sürekliliği bağlamında ele almaktadır. Bu süreklilik bağlamında Milgram’ın Artırılmış Gerçeklik ortamı olarak, sibernetik öğelerin fizik mekânda deneyimlendiği ve fizik mekânın baskın olduğu ortamı tanımlarken, arttırılmış sanallık bağlamında da ortamın tamamen sibernetik öğelerden oluştuğu ancak bedenen fiziki olarak bu ortamın içinde bulunduğu, içine dalınan ortamları ifade etmektedir.

2009 yılında Londra Ulusal Tarih Müzesi’nde faaliyete geçen Attenborough Stüdyoları, zamanının teknolojik koşulları nedeniyle kısıtlı bir Artırılmış Mekan deneyimi sunmakta olsa da, Artırılmış Gerçeklik teknolojisinin olanaklarından yararlanılarak geliştirilmiş mekan deneyimini kamusal alanda sunan ilk projelerden biridir. Bu stüdyolarda ziyaretçilerin de katılımı ile karşılıklı etkileşime olanak sağlayan tabletler aracılığı ile paylaşılan ve birlikte deneyimlenen çok katmanlı bir Artırılmış Gerçeklik ortamı vardır. Ne var ki tabletlerin bir kablo ile belirli bir noktaya bağlı olması nedeniyle ziyaretçiler mekânda özgürce hareket edemezler. 2

Karma Gerçeklik

Gerçek

Artırılmış

Artırılmış

Virtüel

Ortam

Gerçeklik

Sanallık

Ortam

Şekil 1.3: Milgram’ın Sanal-Gerçek Sürekliliği diyagramı (Milgram ve diğerleri, 1994) Milgramın sanal-gerçek sürekliliği diyagramında gerçek ve virtüel/sanal karşıt olgular olarak kabul edilmiştir. Milgram’a göre bu diyagramın sol tarafı “gerçek dünyaya ait” nesneleri ve ortamları içerirken, sağ tarafı ise “bilgisayar aracılığı ile üretilmiş sanal nesneleri” içermektedir. Kut (KUT, 2013) Artırılmış Mekanın kavramsal çerçevesi bağlamında sanallık gerçekliğin bir katmanı olarak ele alınması gerektiğini ifade etmektedir. Bu bağlamda Milgram’ın diyagramını yeniden ele alarak diyagramda fizik mekan ve sibermekanı aynı anda var oldukları bir süreklilik ekseninde ele almıştır.

Şekil 1.4: Fizik Mekân / Sibermekân Sürekliliği (KUT, 2013)

3.

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fındıklı Kampüsü (Çifte Saraylar)

Cemile Sultan ve Münire Sultan Sahil Sarayları, Abdülmecid’in kızları Cemile ve Münire Sultanlar için Garabed Balyan tarafından 1856-1859 yılları arasında yapılmıştır(Tuğlacı, 1981). Cemile Sultan Sarayı, Fındıklı tarafında, Münire Sultan Sarayı ise Karaköy tarafında yer almaktadır.

Şekil 1 MSGSÜ Fındıklı Kampüsü (MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi)

3.1

Cemile Sultan Sarayı

Cemile Sultan, Mahmut Celaleddin Paşa ile evlendikten sonra 1884 yılına kadar kadar burada yaşamış, ardından sahil sarayı Abdülaziz’in kızı Nazime Sultan ve kocası Derviş Paşazade Ahmet Paşa tarafından kullanılmıştır.

Şekil 2 20. yüzyıl başında denizden görünüş(1905)

Şekil 3 20. yüzyıl başında denizden görünüş

(Amatller ve Cros, 2006)

(S H Eldem, 1993)

19 Ocak 1910 tarihinde gerçekleşen Çırağan Sarayı yangını sonrasında Cemile Sultan Sarayı,

varislerinden satın alınarak 1913 yılından Osmanlı Meclisi’nin son toplantısı olan 12 Ocak 1920’ye dek Meclis-i Mebusan toplantılarına ev sahipliği yapmıştır. Binada mekâna ilişkin ilk değişlikler bu dönemde yapılmış; salonlara takviye amaçlı dikmeler ve asma katlar eklenmiştir. Bina Cumhuriyetin ilanından sonra İstiklal Mahkemesi olarak da kullanılmıştır. (Tuğlacı, 1981)

Şekil 4 Meclis Salonu(Cezar, 1991)

1926 yılında, Atatürk’ün isteği ve T.C. Meclisi’nin onayı ile o zaman ki adıyla Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şâhâne (Sanayi-i Nefise Mektebi) devredilen saray binasının bir eğitim yapısına dönüşümü başlamıştır. 1928 yılında Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şâhâne, Güzel Sanatlar Akademisi adını almıştır (MSGSU, 2014). Bu süreçte; Akademi’nin eğitim ihtiyaçlarının karşılanması için yapının plan düzeninde değişikliklere gidilmiş, Karaköy yönündeki giriş sofası, ikiye bölünerek resim atölyelerine, Kabataş yönündeki giriş sofası ise bölünerek kütüphaneye ayrılmış, üst kat sofası ise konferans salonu olarak kullanılmıştır (Aysel, 2012).

Şekil 5 1948 yangını öncesine ait iç mekân fotoğrafları(Fırat, 2008).

Bu dönemde yapının cephesinde de bazı değişiklikler gözlenmektedir. Yapının özgün pencere düzeni atölyelere daha fazla ışık alabilmek için bozulmuş ve çevrelerindeki söve ve alınlıklar yok olmuştur (Şekil 6).

Şekil 6 1940'lar'da Cemile ve Münire Sultan Sarayları (S H Eldem, 1993)

1 Nisan 1948’de gerçekleşen yangın, yalnızca mekâna zarar vermemiş, Akademinin kuruluşundan o güne kadar oluşmuş Cumhuriyetin kuruluş heyecanı ile gerçekleştirilmiş çalışmalardan oluşan arşivin ve birikimin de yitirilmesine sebep olmuştur(Serdengeçti, 1948). Yangın sonrası, yapının yenileme projesi için Yüksek Mimarlık Bölümü proje hocaları, Sedad Hakkı Eldem, Arif Hikmet Holtay, Ahsen Yapanar, Mehmet Ali Handan, Asım Mutlu, Halit Femir, Feridun Akozan’dan oluşan bir komisyon kurulmuştur(Aysel, 2013). Bu komisyonda binanın yanmadan önceki mekan özelliklerini ve kurgusunu devam ettiren Prof. Arif Hikmet Holtay’ın önerisi olan, bir proje yapılacak uygulama için değerlendirilmiş olup, Sedad Hakkı Eldem ve Mehmet Ali Handan’ın hazırladıkları Modern Mimarlık Dönemi’nin özelliklerini taşıyan proje oy çokluğu ile kabul edilerek uygulanmıştır. 23 Nisan 1953’te Güzel Sanatlar Akademisi yenileme uygulaması yapılan Cemile Sultan Sarayı’nda

eğitime geri dönmüştür. (Türkmen, 1999)

Şekil 7 Yenileme sırasında denizden çekilmiş bir fotoğraf. (MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi).

Bu projenin özelliği, yığma kâgir dış duvarların korunarak, içinin yalın, brütalist bir anlayışla betonarme olarak yeniden inşa edilmesidir. Yangın sırasında hasar gören dış cephe de yalın tasarlanmıştır. Yanan yapının cephesinde uygulanan silme ve işlemeler uygulanmamış, özgün profil silme ve söve detayları yerine kalın fugalar kullanılmıştır. Yangın öncesinde resim atölyelerine ışık almak amacıyla birleştirilerek büyütülen kara ve deniz cephesindeki pencereler de eski düzenlerine getirilmiştir. Yapının Beşiktaş yönünde yer alan atölyelere kuzey ışığı almak amacıyla geniş ve yüksek pencereler açılmıştır.

Şekil 8 1954 Yenileme Sonrası Cemile Sultan Sarayı Deniz Cephesi (Sedad Hakkı Eldem ve Handan, 1954)

Şekil 9-10 1954 Yenilemesi Sonrası Cemile Sultan Sarayı Cadde Cephesi (Sedad Hakkı Eldem ve Handan, 1954)

1962 de Utarit İzgi ve Esad Suher tarafından konferans salonunda değişiklikler yapılmış ve farklı dönemlerdeki müdahalelerle günümüze gelmiştir. 2012’de deprem güçlendirmesi amacıyla yapının 1953’de tasarlanan kolonların kesitleri arttırılmış ve merdiven çevresindeki kolonlar perde kolonlara dönüştürülmüş, 1953’teki planlamada hedeflenen şeffaflık ve detaylar büyük ölçüde kaybedilmiştir. 3.2

Münire Sultan Sarayı

Çifte Saraylar’ın diğeri, Münire Sultan Sarayı’dır. Münire Sultan Sarayı, Münire Sultan’ın 1862’deki ölümünden sonra, önce Sultan II. Mahmud’un kızı Adile Sultan’a sonra da Sultan Abdülaziz’in kızı Saliha Sultan’a tahsis edilmiştir. Cumhuriyet’in ilanından sonra II. Kolordu Komutanlığı, daha sonra İstanbul Komutanlığı olarak kullanılan yapı, 1943-1952 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı’na verilerek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve son olarak da 1969’a kadar Atatürk Kız Lisesi olarak hizmet vermiştir. Öğrenci ve öğretim üyesi kadrosunun genişlemesine paralel olarak Akademi binası olarak kullanılan Cemile Sultan Sahil Sarayı ihtiyaca cevap verememeye başlamıştır. Ayrıca, 1957 yılında akademinin önündeki Meclis-i Mebusan Caddesi genişletilirken bahçedeki akademiye ait binalar da istimlâk edilerek yıktırılmıştır. Bu sebeplerden dolayı, dönemin akademi yönetimi Münire Sultan Sarayı’nın (dönemin Atatürk Kız Lisesi) Akademiye dahil edilmesini talep etmiştir. Yapılan başvurular sonucunda, Münire Sultan Sarayı 1969 yılında aynı yıl adı

Devlet Güzel Sanatlar Akademisine dönüşen Güzel Sanatlar Akademisine devrolmuştur. 1970’lerin başında, Atatürk Kız Lisesi ile DGSA olarak kullanılan binaların arasına, Taut Atölyesi’nin yanına, yemekhane bloğunun yapılmasına karar verilmiş ve proje uygulanmıştır. 1970 yılında DGSA Yüksek Mimarlık Bölümü öğretim üyelerinden oluşan bir komisyon kurulmuş ve Sedad Hakkı Eldem’in hazırladığı proje doğrultusunda yenileme çalışmalarına başlanmıştır. 21 Kasım 1975 tarihinde yapı eğitime açılmıştır.

Şekil 11 1975 öncesi gerçekleştirilen yenileme çalışmaları sırasında çekilmiş bir fotoğraf (İstanbul 2 No’lu Koruma Bölge Kurulu Arşivi)(Binan ve diğerleri, 2012)

Aynı dönemde Çifte Saraylar ile Meclis-i Mebusan Caddesi arasındaki bahçede, projesi Sedad Hakkı Eldem tarafından hazırlanan bir oditoryum ve idare binasının inşasına başlanmıştır. Ayrıca Atatürk Kız Lisesi olarak kullanılan (Minüre Sultan Sarayı) binaile Devlet Güzel Sanatlar Akademisi olarak kullanılan (Cemile Sultan Sarayı) binaların arasına kütüphanebloğu inşa edilmiştir.

Şekil 12 Münire Sultan Sarayı ile Cemile Sultan Sarayı arasında yer alan kütüphane bloğunun denizden

görünüşü (MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi)

Münire Sultan Sarayı’nda Akademi’den önce de eğitim sürdürülmüş olmasına rağmen yapıda 1976 yılında geçirdiği dönüşüm projesine kadar köklü bir değişiklik yapılmamıştır. Prof. Sedad Hakkı Eldem tarafından hazırlanan bu projenin tasarımı, 1948 Akademi yangınından sonra Sedad Hakkı Eldem ve Mehmet Ali Handan’ın Cemile Sultan Sarayı’nın yenileme projesine benzer özelliktedir. Yapının özgün kargir kısımlarının korunduğu, ancak ahşap konstrüksiyonun tümüyle ayıklandığı ve yerine dönemin yapım teknolojisi ve malzemesi doğrultusunda betonarme konstrüksiyonu olan bir proje tasarlanmış ve gerçekleşmiştir. Cemile Sultan’da yaşanan yangın deneyiminin etkisiyle yangının ve yokoluşun önemli nedeni olarak görülen özgün ahşap konstrüksiyon ne yazık ki kaldırılmıştır. Gerçekleştirilen yenilemede; yapım sistemi, malzeme ve işçililiği içeren yapısal özgünlük ve bütünlükteki kayıplar yanında, tasarım özgünlüğü ve bütünlüğü olarak Sedad Hakkı Eldem’in kendi üslubuyla özgün mekansal kurguyu anlamsal ve bağlamsal olarak korumaya ve sürekli kılma çabası gözlenir. Binanın giriş aksında yer alan ve binayı ikiye bölen orta sofa, giriş katında iki kat yüksekliğinde bir boşluk olarak düzenlenerek binaya giriş holü kazandırmış ve bodrum katının kullanılabilirliğini arttırmıştır. Yeni planlamada orta sofanın varlığı sarayın özgün planında var olan kurgunun biçimsel sürekliliğinin göstergesidir. Ayrıca giriş holü, sahil saraylarında görüldüğü gibi kara ve denize doğru açılmaktadır. Projedeki en önemli nokta, Cemile Sultan Sarayı’nda da uygulanmış olduğu gibi, yatay ve düşey boşlukların bir arada algılanması sonucu oluşturdukları mimari dil bütünlüğüdür. Yatay ve düşey boşluklar aydınlık fenerleri yardımıyla yapıya doğal ışık sağlamaktadır.

Şekil 13 Atatürk Kız Lisesi Rölövesi-Kesit (1970’ler) (Binan ve diğerleri, 2012)

Şekil 14 Münire Sultan Sarayı Rölövesi (S H Eldem, 1993)

Şekil 15 Atatürk Kız Lisesi - DGSA dönüşümü inşaatı görsellerinden örnekler (Fotoğraflar Erdal Aksoy) (MSGSÜ Mimarlık Bölümü Restorasyon AD. Arşivi)

Sedad Hakkı Eldem tasarımıyla özgün yapısı değişen ve Modern Mimarlık üslubunda

eklemlenmiş katman ile biçimlenen yapıda günümüze gelinceye kadar önemli değişiklikler yapılmıştır. 1984’de Muammer Onat’ın tasarımıyla çatı arası atölyelere dönüştürülmüş, 1989’da Halûk Sezgin tarafından günümüzde Şehir Bölge Planlama Bölümü tarafından kullanılan “hamam” bölümünün restorasyonu yapılmıştır. 1997 yılında yapıda galeri boşlukları kapatmış, 2006’da ise çatı katı yenilemesi ve asansör yapılmıştır (Binan ve diğerleri, 2012). Günümüzde artan deprem riski algısı nedeniyle yapının strüktürel olarak güçlendirilmesi ve restorasyonuna yönelik çalışmalar başlamıştır.

4.

@Rkademi Artırılmış Gerçeklik Deneyimi

Bir önceki bölümde tarihçesi anlatılan Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fındıklı Kampüsü’nde; yapısal ve anlamsal katmanlarla ilgili deneyimler oluşturulmuştur. Yapının önceki fonksiyonları ve geçirdiği mekânsal dönüşüme ilişkin veri arşivlerden derlenmiş, dönüşümü en etkili olarak aktarabilecek noktalar seçilmiş, ve ilgili veri @Rkademi AR Sergisi kapsamında arttırılmış gerçeklik deneyimleri oluşturulmuştur. @Rkademi çeşitli zaman aralıklarından kitap üniversite arşivleri ve diğer çalışmalardan oluşan kültür varlığı ile ilgili seçilmiş verileri barındırır. Toplanan veri zaman ve mekan bağlamında sıralanarak 25 senaryo ile kampüs ve çevresinin zaman içinde geçirdiği değişimi anlatır. Toplanan veri Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi veya önceki adıyla Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ni sosyal bir anlatıda sunmaktadır. 120 yılı aşan eğitim geçmişine ait bu sosyal anlatı; bu anlatıya özel bir başka bir sergi için ayrılmıştır. 4.1

@Rkademi Artırılmış Gerçeklik Sistemi

Artırılmış gerçeklik uygulamalarının gerektiği bilgisayar gücü nedeniyle son yıllara kadar geliştirilen program ve kütüphaneler genellikle PC ortamını kullana gelmişlerdir. Bu sebeple bu ortama uygun olarak açık ve kapalı kaynaklı çeşitli uygulamalar geliştirilmiş fakat yine PC ortamının taşınabilirliğini sağlamak sorunu, çevre birimlerinin maliyeti ve performans sıkıntıları nedeniyle bu programların geniş kullanıcı kitleleriyle buluşmasını engellemiştir. Geçtiğimiz 20 yılda gelişen cep telefonu piyasasında cep telefonlarının ve birinci nesil akıllı telefonların özelliklerini dokunmatik ekran teknolojisindeki gelişmelerle birleştirerek harmanlamış ve son 10 yılda geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmışlardır. Söz konusu platformlar Linux tabanlı olduğundan temel de benzemektedir. Bununla birlikte ikisi de ağır biçimde dönüştürülmüş ve taşınabilirliğin gerekliliklerin uygun hale getirilmiştir. Kullandıkları işletim sisteminin temeldeki benzerliği yazılım geliştiricilerinde benzer yazılımlar sağlamalarına olanak vermektedir. Arttırılmış gerçeklik konusunda bu platformlarda mevcut yazılımlar benzer konumlama ve erişim teknolojileri kullanmaktadır. Yazılımlar her geçen gün gelişmekte ve piyasa ihtiyaçlarında göre değişmektedir. AG’de sözü edilen mobil cihazların GPS, kamera, jiroskop, ışık, ses ve dokunma algılayıcılarının olanakları ile oluşturulan AG ortamı geniş kullanıcı kitleleri tarafından deneyimlenebilmektedir.

Şekil 16 Junaio Artırılmış Gerçeklik tarayıcısı ile yapılmış bir deneyim örneği

Serginin gerçekleştirileceği AG yazılımının seçilmesi için mevcut sistemler ve destekledikleri platformlar incelenmiştir. İncelenen platformlar arasında Amire, Wikitude, Layar ve Metaio öne çıkmaktadır. Amire Avrupa birliği EU-IST programı çerçevesinde geliştirişmiş açık kaynaklı bir yazılımdır. AR Toolkit kütüphanelerini kullanarak AG ortamları yaratmaktadır[7]. 90’larda araştırma fonları tarafından desteklenen araştırma gruplarınca geliştirilmiş ve şimdi endüstri standardı olan pek çok yöntemin/yazılımın ortaya konmasına ön ayak olmuş bir açık kaynaklı bir yazılımdır. Bununla birlikte araştırma sonrasında güncelliğini yitirmiştir ve 2000’lerde yaygınlaşan mobil platformları desteklememektedir. Wikitude, Layar ve Metaio platformları ise biribirine oldukça benzer platformlardır. Ticari kuruluşlar tarafından geliştirilmiş ve halen geliştirilmeye ve desteklenmeye devam edilmektedir. Mobil işletim sistemleri desteği en önemli noktalarıdır. Alttaki tabloda sektörde yaygın olarak kullanılan başlıca çözümlerin inceleme tablosu verilmektedir (Tablo 1).

Tablo 1 Arttırılmış Gerçeklik Uygulamaları Özellikleri

AMIRE

(AR Wikitude

Layar

Metaio/Junaio

IOS/ Android

Toolkit) İşletim Sistemi

Windows/

IOS/Android/

IOS/

MacOS/

Symbian/

Android/

Linux/ SGI

Bada

Bada

Geliştirme Durumu

Beta

Release

Release

Release

Kullanıcı Kitlesi

Akademik

Yaygın

Yaygın

Yaygın

İşaretçi Desteği

İşaretçi

İşaretçi Var

Kısıtlı

Her ikiside

Tabanlı 3 Boyutlu Nesne Nesne

İşaretçi

Var

Var

Var

Var

Yaklaşım Var

Yok

Var

Var

Tetikleri Ses

Var

Kısmi

Var

Var

Video

Var

Kısmi

Kısmi

Var

Kullanım Kolaylığı

Uzman

Temel

Seviyesi

Yeterli

Gerekli

Yeterli

Değişken

WEB/API

API

WEB/

Bilgi Giriş Metodu

Bilgi Uzmanlık

Temel

Bilgi

API

/

XML Dokümantasyon

İyi

İyi

İyi

İyi

Bunların arasında Metaio firması tasarıma yardımcı araçları ile (Metaio Toolbox, Metaio Creator vb.) ve kullanıcı dostu ve çok platformlu geliştirme yazılımları olanağı olması nedeniyle tercih edilmiştir. AR çevresini oluşturmak üzere Metaio AR tasarım ortamını oluşturan Metaio Creator, Junaio, Metaio Toolbox vb. kullanılmıştır. Bu tasarım ortamı Android ve IOS ortamında deneyim tasarlama ve sunumunu mümkün kılarak serginin daha bir geniş kullanıcı kitlesine ulaşmasına olanak sağlamıştır.

4.2

@Rkademi V.1 Artılmış Gerçeklik Deneyimleri

Çalışmalar sonucunda elde edilen verilerde özellikle 1970-74 yılları arasında Münire Sultan Sarayı’nda yapılan yenileme çalışması fotoğraflarının iki sarayın da geçirdiği dönüşümü anlatması açısından önemli bulunmuş, bu sebeple yapıların geçirdiği dönüşüm sürecinin anlatılması için Münire Sultan Sarayı üzerinde yoğunlaşılmıştır. Bu mekânda yoğunlaşma aynı zamanda serginin kolay algılanması ve gezilmesine de katkı sağlamıştır. Bununla birlikte önemli görülen fiziksel değişikliklerinin de aktarılması amacıyla dış mekanda çevreyi, sahil hattını ve Cemile Sultan Sarayı’nın dış mekanında senaryolar kurgulanmıştır. Söz konusu deneyimler Mimarlık Fakültesi giriş saçağından başlayarak yakınlık ve kolay erişim sırasına göre numaralandırılmış ve mekandaki işaretçiler (Şekil 17) üzerine sergi gezi şeması halinde yerleştirilmişlerdir (Şekil 18, Şekil 19, Şekil 20). @Rkademi V.1 Sergisi çerçevesinde 25 adet deneyim hazırlanmıştır. Bu deneyimler 4 grupta incelenebilir; Girişlerin dönüşümü (1,3,4,12,23), Mimar Sinan Holü’nün dönüşümü(5,6, 7,8,9,14,15,16,19),

Strüktürel

dönüşüm(10,13,17,18,20,21)

(2,11,22,24,25).

Şekil 17 Giriş Saçağı üzerindeki ilk işaretçi

ve

Çevrenin

dönüşümü

Şekil 18 Münire Sultan Giriş Katı İşaretçi Yerleri

Şekil 19 Münire Sultan 1. Katı İşaretçi Yerleri

Şekil 20 Münire Sultan 2. Katı İşaretçi Yerleri

4.2.1 Girişlerin Dönüşümü Yapılarda ilk dikkat çeken yerler olan girişler, dönüşen fonksiyonlarına ayak uydurmak üzere öncelikleri değiştirilmiş, kaldırılmış veya genişletilmiştir. İki yapının da cadde tarafındaki girişler kullanılmaktadır. Senaryo 1 ve 23 bu girişleri konu alır. 1. Deneyimde giriş cephesini bina ile birlikte panoramik olarak görülürken (Şekil 21), 23. deneyimde giriş cephesi ile birlikte yangın öncesi yıllardan akademi öğrencileri ve hocalarının toplu bir fotoğrafı bulunmaktadır. (Şekil 22)

Şekil 21 Münire Sultan (Atatürk Kız lisesi) Girişi (Senaryo 1) (MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi)

Şekil 22 Cemile Sultan (Güzel Sanatlar Akademisi) Giriş (Senaryo 23) (MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi)

1970 müdahalesinde Münire Sultan Sarayı’nın ana salon döşemesi kaldırıldığından bu döşemeye çıkan merdivenler de kaldırılmıştır. Senaryo 3 ve 4 ile bu durum mevcut durumla karşılaştırmalı olarak gösterilmektedir.

Şekil 23-24 Münire Sultan (Atatürk Kız lisesi) Giriş (Senaryo 3-4) (Fotoğraf: MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi)

12. senaryoda Münire Sultan Sarayı’nın Kabataş yönündeki girişi görülmektedir. İki bina kantin ve kütüphane bloğuyla birleştirildiği için özgün yapılarda her iki yanda mevcut olan

girişler burada kaldırılmıştır (Şekil 26).

Şekil 25 Bugün kantin olarak kullanılan Münire

Şekil 26 Münire Sultan (Atatürk Kız Lisesi) Yan

Sultan Yan girişine bakış

girişi (MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi) Senaryo No. 12

4.2.2 Mimar Sinan Holünün Dönüşümü Bugün Mimar Sinan Holü olarak adlandırılan bölüm önceki bölümlerde de anlatıldığı gibi yapının geçirdiği dönüşümün en iyi gözlenebildiği alandır. Binanın giriş aksında yer alan ve binayı ikiye bölen orta sofa’nın birinci katta döşemesinin kaldırılması ile giriş katında iki kat yüksekliğinde bir boşluk olarak düzenlenerek binaya giriş holü kazandırmış ve bodrum katının kullanılabilirliğini arttırmıştır. Ayrıca giriş holü kara ve denize doğru açılmaktadır. 05 ve 06 no’lu senaryolarda orta sofanın özgün ahşap tavan kaplaması, mevcut betonarme sistemin üzerine geçirilmiş halde izleyenlere sunulmaktadır. Binanın 1976 dönüşümünde giriş holü ile sarayın özgün planında var olan orta sofanın biçimsel süreklilik de burada gözlenmektedir. Bu tavan planı arşiv taramaları sonucu elde edilen fotoğraflar ve Münire Sultan Sarayı’nın rölövesi üzerinde gerçekleştirilen “foto-restitüsyon” sonucunda elde edilmiştir.

Şekil 27 05 ve 06 no’lu senaryo, Fotoğraflardan elde edilmiş Orta Sofa Tavan Planı

14-15, 16 ve 19 no’lu Senaryolar’da ise bu alanda mevcut olan eski sistemin mevcutla karşılaştırılması için 3 boyutlu bir model kurgulanmıştır (Şekil 28). Modelde renkli olarak görülen alanlar kaldırılan döşeme ve tavanlara aittir. Mevcut durum ise karşılaştırma ve modelin yerinde yerleşimi için referans olarak kullanılmıştır. Modele kütlelerle birlikte tavan planları da eklenmiştir (Şekil 29, Şekil 30).

Şekil 28 Mimar Sinan Holü (Orta Sofa) modeli

Şekil

29

14.

Senaryo,

Program

Arayüzü

Görünümü

Şekil

30

15.

Senaryo,

Program

Arayüzü

Görünümü

7. 8. ve 9. Senaryolar orta sofa’dan, Mimar Sinan Holü’ne dönüşüm sırasında ve sonrasında çizilmiş eskizleri göstermektedir. 7. Senaryoda eskiz, Muhlis Türkmen’e ait, 1976’da açılmış ve sonrasında mekan yetersizlikleri nedeniyle dersliklere dönüştürülmüş aydınlığın kapatılmadan önceki halini göstermektedir.

Şekil 31 Deneyim ile gerçek mekan fotoğrafının çakıştırılmış durumu

8. ve 9. Senaryolardaki eskizler Sedad Hakkı Eldem’e aittir. Yapım aşamasında aydınlıkları ve çevresindeki döşeme düzenine ait eskizlerdir.

Şekil 32 8. Senaryo, girişin iki yanında yer alan koridorların birleştirilmesi ve diğer döşemelerin eskizi3

Eldem, S.H. (t.y.), Güzel Sanatlar Akademisi I. kısım restorasyonu 1945-1953, Fındıklı, İstanbul: çizimler II, SALT Araştırma Arşivleri 3

Şekil 33 9. Senaryo Aydınlık Eskizi Şekil 34 16. Senaryo, 1974 'de Orta Sofanın Kaldırılmış Döşemesi

16 ve 19. Senaryo da Mimar Sinan Holü ile bağlantılı diğer iki senaryodur. 16. Senaryo da Mimar Sinan Holünün ortaya çıkarılması için kaldırılan döşeme bulunmaktadır. 19. senaryo ise odaları birbirine bağlayan koridor aksının tavan kaplamasını göstermektedir.

Şekil 35 Ara Koridor

Şekil 36 Koridorun uygulama görüntüsü

4.2.3 Strüktürel Dönüşüm Münire Sultan Sarayı’nın, Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ne dönüşümü sırasında ahşap bölümlerin kaldırılması sırasında çekilmiş fotoğraflar yardımı ile yapının önceki inşa sistemine ilişkin bilgiler de ortaya konmuştur. Ahşap sistemin kaldırılması ile ortaya çıkan

kargir yığma sistem ve üzerine imal edilen betonarme konstrüksiyon ilişkisi bu şekilde daha iyi tanımlanabilmektedir.

.

Şekil 37 Orta sofa ve çevresinde ahşap konstrüksiyon Şekil 38 Mevcut Durum (10. Senaryo) yığma

blokları

bağlayan

cephe

duvarlarının

kaldırılmış durumu

10. senaryo’da (Şekil 37 ve Şekil 38) bu iki durum çakıştırılmış şekilde görülmektedir. Bu fotoğraftan yenileme çalışması sırasında orta sofa’nın cadde ve deniz cephelerininin yıkılıp yeniden inşa edildiği de anlaşılmaktadır. 13. Senaryo’da ise dönüşüm sürecinde Cemile ve Münire Sultan Sarayları’nın arasına inşa edilen Kütüphane bloğundan Münire Sultan’a bakış ve yenileme çalışmalarında çekilen fotoğraf karşılaştırmalı olarak verilmektedir (Şekil 39, Şekil 40). 17. ve 18 no’lu deneyimler ise Münire Sultan Sarayı, Karaköy yönündeki, özgün selamlık girişinden çekilmiş konstrüksiyonu gösteren fotoğraflarla mevcut durumu çakıştıran senaryolardır. 20. Senaryo’da ise bugün 319 no’lu atölye olarak anılan Kabataş yönündeki başoda’da yer alan süslemeler ve görülmektedir.

21. Senaryo ise 2012’de gündeme gelen ve Cemile Sultan Sarayı’nda gerçekleştirilen Deprem Güçlendirme çalışmaları sürecinde Mimarlık Fakültesi çalışma grubu tarafından hazırlanan çalışmayı

göstermektedir.

Şekil 39 İki Saray arasından Karaköy yönüne

Şekil 40 Kantin bloğundan bakış Karaköy

bakış

yönüne bakış (13. Senaryo)

Şekil 41 Münire Sultan’dan DGSA yönüne bakış

Şekil 42 Mimarlık Bölümü Önü (17. Senaryo)

Şekil 43 Münire Sultan’dan DGSA yönüne bakış

Şekil 44 Mimarlık Fakültesi Önü (18. Senaryo)

Şekil

45

Münire

Sultan

Sarayı

Kabataş

yönündeki baş oda süslemeleri

Şekil 46 Bugün başoda yerinde yer alan 319 No’lu atölye (20. Senaryo) 21)

Şekil 47 2013 Mimarlık Fakültesi Çalışma Grubu Deprem Güçlendirme Önerisi (Senaryo

Şekil 48 Mevcut Durum ( Restorasyon AD. Önü)

4.2.4 Çevrenin Dönüşümü Bu deneyimler binaları ve içinde bulundukları parselleri doğrudan ilgilendiren değişimleri konu almaktadır. Bunlardan 2,11 ve 22 no’lu deneyimler yerinde kurgulanmış, 24 ve 25 no’lu deneyimler ise daha geniş bir çevreyi konu aldığından, maket üzerinde deneyimlenmek üzere kurgulanmıştır. 2 No’lu deneyimde 1974 yılında Münire Sultan Sarayı’nın yenilenmesi ardından yapılan bugün Sedad Hakkı Eldem Oditoryumu olarak anılan oditoryumun temelleri binanın cephesi ile birlikte görülmektedir.(Şekil 49, Şekil 50) Bu deneyim, Münire Sultan Sarayı’na zaman içinde yapılan ekler olmadan görülmesi için sunulmuştur. 11 no’lu deneyimde bugünkü rıhtım ile 1970-74 yenilemesi sırasında çekilmiş bir fotoğraf karşılaştırmalı olarak verilmiştir (Şekil 51). Binanın özgün rıhtım kullanımı ve deniz ilişkisi ile mevcut kullanım ve deniz ilişkisi görülebilmektedir.

Şekil 49 (üstte)1974, Giriş Saçağı inşası bitmiş ve oditoryumun temelleri atılmıştır Şekil 50 (Sağda) Oditoryumun köşesinden bakış Mevcut Durum

Şekil 51 1970-74 arasında gerçekleşen yenileme sırasında rıhtımda çekilmiş fotoğraf

22 no’lu deneyim ise Cemile Sultan Sarayı’nın zaman içinde geçirdiği dönüşümü deniz cephesinden göstermektedir. Senaryo’da mevcut durum ile karşılaştırmalı olarak 1928, 1930’lar, 1940’lar, 1948 yangını sonrası ve son olarak 5 senaryo aynı deneyim içinde kurgulanmıştır. Her senaryo uygulama içinde ilgili tuşlara basılarak görülmektedir.

Şekil 52 1928 Yılı GSA Rıhtımı

Şekil 55 1948 Yangın sonrası

Şekil 53 1930’lar

Şekil 54 1940’lar

Şekil

56

1953

yenileme

sonrası

Mevcut mekan ile karşılaştırmalı olarak sunulan deneyimler dışında daha geniş çevre ile ilgili mekandan ayrılmadan bilgi elde etmek amacıyla çevreye referans olması amacıyla bir maket üzerinde kurgulanmış senaryoları gösteren 24 ve 25 no’lu deneyimler kurgulanmıştır. Bu deneyimler 3B olarak modellenen binanın 3B printer ile basılmış maket çevresinde görselleştirilmiştir(Şekil 57, Şekil 58, Şekil 59).

Şekil 57 3B Model

Şekil 58 1940’lı yıllarda Cihangir’den bakış4

Şekil 59 Cemile ve Münire Sultan Sarayları Deniz Cephesi (Tuğlacı, 1981)

Birleştirilmiş bu panoramada fotoğrafların kaynağı MSGSÜ Fotoğraf Atölyesi Arşivi, fotoğrafların işlenme ve birleştirilme işlemi Tigin Töre 4

4.3

Sergi

Düzenlenen deneyimler 27 Kasım – 31 Aralık 2014 tarihleri arasında düzenlenen bir sergi kapsamında kullanıcılara sunulmuştur (Şekil 60). Sergi, bina tarihçesini, Artırılmış Gerçeklik ile ilgili genel bilgilerin, ve sergi düzeninin sunan bir başlangıç posteri ile başlayarak gezilmiş, bunlara ek olarak, poster, broşür ve web sitesi (Kut, Binan ve Töre, 2014) ile desteklenmiştir. Sergi süresince yapılan kullanım analizi 5 100’den fazla kullanıcının bu sergiyi gezdiğini göstermektedir.

Şekil 60 Sergi Posteri

5

İlgili analiz uygulamanın “Google Analytics” referanslarına dayanmaktadır. Çevrimdışı girişler dahil değildir.

5.

Anket Çalışması

Sergi süresince kullanıcılardan bir kısmı ile, kullanıcının mekan algısını; Sergi deneyimi ve platformunun değerlendirilmesini; mevcut koruma durumuna ilişkin görüşlerini ve bu görüşlerine sergi deneyimleri’nin etkisi sorgulanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Ek 1’de verilen sergi anketi düzenlenmiştir. Münire Sultan Sarayı’nda yeralan ve dört bölümden oluşan MSGSÜ Mimarlık Fakültesi’nde bulunan kayıtlı toplam öğrenci sayısı 1654 kişi, toplam öğretim elemanı sayısı ise 176’dır (MSGSÜ, 2014). Bunlar yanında sürdürülen lisansüstü programları ve diğer program öğrenci ve öğretim üyeleri ve ayrıca görevli personel de bunlara dahil edildiğinde binada yaklaşık 2000 kişilik bir kullanıcı sayısına ulaşılmaktadır. Serginin kaç kişi tarafından deneyimlendiği bilgisi kesin olarak verilemese de, yapılan sunucu analizinde serginin 115 kere indirildiği görülmektedir. Bu her ne kadar kesin bir rakam değilse de kullanıcı evreni hakkında yaklaşık bir fikir vermektedir. Sergi anketi 38 kullanıcı tarafından doldurulmuştur. Toplam kullanıcı evreni 115 kabul edildiğinde yaklaşık %33’lük bir temsiliyet oranı ortaya çıkmaktadır. Yapılan Kullanıcı Anketi 5 bölümden oluşmaktadır. Bunlar; “demografik bilgiler, önceki deneyimler, serginin kullanıcıya katkısı, kullanıcının sergi deneyimi değerlendirmesi ve mevcut koruma durumu hakkındaki görüşleri” bölümlerinden oluşmaktadır. 5.1

Demografik Bilgiler

Sergiyi gezenlerin demografik bilgileri bu bölümde tespit edilmiştir. Burada yaş, eğitim durumu ve meslek bilgileri kullanıcılardan istenmiştir. Yaş dağılımına bakıldığında, binada 17 yaş altı kullanıcı nadir olduğundan tespit edilememiştir. Kullanıcı kitlesi 25-50 yaş aralıklarında yoğunlaşmaktadır (Şekil 61). Kullanıcı kitlesinin eğitim durumuna bakıldığında orta eğitimini tamamlamış kullanıcıların %10,5, lisans eğitimini tamamlamış kullanıcıların %15,8, yüksek lisans eğitimini tamamlamış kullanıcıların 23,7, doktora eğitimini tamamlamış kullanıcıların ise 44,7 olduğu görülmektedir (Şekil 62). Doktora üstü eğitim düzeyinde yoğunluk olması, sergiye öğretim üyelerinin ilgisini göstermektedir.. Diğer katılımcıların da Lisans ve Lisansüstü öğrencileri olduğu düşünüldüğünde katılım olarak öğrenci öğretim üyesi açısından eşit bir tablo ortaya çıkmaktadır. Kullanıcıların meslek bilgilerine bakıldığında ise Şekil 63’deki bilgiler karşımıza çıkmaktadır.

36,8

34,2

10,5

21,1 0,0 17-

17-25

25-35

35-50

50+

Şekil 61 Kullanıcı kitlesi yaş dağılımı

Doktora

44,7

YL

23,7

Lisans

15,8

Orta

10,5 0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

Sayı

Yüzde

30,0

35,0

40,0

45,0

Şekil 63 Sergi Katılımcılarının Mesleki Dağılımları

0,0

0

1

2,6

7,9

16

3

4

2,6

1

6

10,5

15,8

19

42,1

50,0

Şekil 62 Kullanıcı Kitlesi Eğitim Durumu

50,0

5.2

Önceki Deneyimler

Bu bölümde kullanıcı kitlesinin Artırılmış Gerçeklik ortamına yakınlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda; “akıllı cihaz sahipliği, sergiyi deneyimlediği cihaz, önceki

47,4

92,1

deneyimleri ve gelecekte bu tür deneyimleri kullanmak isteyip istemediği “ sorulmuştur.

35

Yüzde

AKILLI TEL.

TABLET

GİYİLEBİLİR BİLG.

0

0,0

1

2,6

18

Sayı

DİĞER

42,1

44,7

Şekil 64 Akıllı Cihaz Sahipliği oranları

IOS TABLET

ANDROİD TEL.

AND. TABLET

0

0,0

0

1 IOS TEL.

Sayı

0,0

2,6

16

17

Yüzde

DİĞER

Şekil 65 Sergi Deneyiminin Gerçekleştiği Cihaz dağılımı

5.3

Kullanıcının Sergi Deneyimi Değerlendirmesi

Bu bölümde serginin kullanıcıya katkısı ölçülmeye çalışılmıştır. Kullanıcıya olan katkının nesnel ve objektif olarak ölçülmesi mümkün olamadığından niteliksel araştırma yöntemlerinden biri olarak “Likerd” yöntemi seçilmiştir. Bu 1’den 5’e kadar (1 en az 5 en

çok) Likerd Ölçeği kullanılmıştır. Sergi deneyimlerinin tamamlanma yüzdesi, yazılı ve sesli işaretçilerin ne oranda takip edildiği, serginin kapsamı ve yönlendirmenin yeterli olup olmadığı gibi konular kullanıcılara sorulmuştur. Bunlar arasından örnek olarak Şekil 66’da serginin bütününün gezilme oranı verilmektedir.

Ne kadarını Gezdiniz?

20-25 15-20 10-15 5-10 5'ten az 0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

Yüzde

Şekil 66 Serginin gezilme oranı

5.4

Serginin Kullanıcıya Katkısı

Bu bölümde kullanıcının sergi ve ortam konusundaki niceliksel görüşleri sorulmuş bunlar yanında serginin kullanıcıda oluşturduğu merak ve araştırma isteği de ölçülmeye çalışılmıştır. Bunlardan sergi bölümlerinin beğenilme oranları ve sergi süresi ile ilgili sonuçlar Şekil 67 ve Şekil 68’de verilmektedir. 1974 öncesi durum ile mevcut durumu birlikte gösterir model 32%

1970'te geçirdiği yenileme 10%

Yapının eski durumu 45%

Eskizler 9%

Şekil 67 Sergi bölümlerinin beğenilme oranları

Çevrenin eski durumu 4%

68,4 26,3

0,0

2,6 BİR DEFAYA BELLİ ARALIKLARLA MAHSUS YAPILMALI YAPILMASI YETERLİ

SÜREKLİ OLMALI

YAPILMAMALI

Şekil 68 Sergi Süresi

5.5

Mevcut Koruma Durumu Hakkındaki Görüşleri

Bu bölümde ise yapının mevcut koruma durumuna ilişkin kullanıcı görüşleri sorulmuştur. Bu bölümdeki amaç “sergi bölümlerindeki deneyimin kullanıcıların kültürel miras ve koruma durumu hakkındaki görüşlerine katkısı”nı ölçmektir. İçinde bulunduğunuz yapıyı nasıl tanımlarsınız?

11% 19.yya ait bir saray

22% 54%

20.ya ait modern mimarlık mirası Sahilde bir üniversite kampüsü Hepsi

13%

Şekil 69 Kullanıcının bir miras olarak yapıyı nasıl tanımladığına ilişkin soru

Bu görüşlerin şekillendirilmesinde sergi deneyiminin etkisi sizce ne kadar? 40,0 35,0 30,0 25,0

20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1

2

3

4

5

1 en az 5 en çok olmak üzere yüzde

Şekil 70 Kullanıcıya göre serginin yapı algısına etkisi

6.

Sonuç

Cemile ve Münire Sultan Sarayları İstanbul’un kültürel tarihi içinde küçük bir yer işgal ediyor gibi görünse de, döneminin önemli siyasal ve sosyal gelişmelerine tanık olmuştur. Türkiye’nin en köklü sanat kurumu olan ve geçmişi Sanayi-i Nefise-i Mektebi Ali’sinden Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne kadar 133 yıllık sürece uzanan öğretim kurumu bu iki yapı ile özdeşleşmiştir. Yapılan bu çalışmada Artirilmiş Gerçeklik ile yapıların başlangıcından günümüze işlevsel

değişikliklere bağlı olarak ilk yapımından günümüze

yapıların bünyesinde yer alan ve yapının kimliğini oluşturan tarihsel katmanlar, özgünlüğünün bileşenleri olarak kabul edilir. Bir mimari kültür varlığının anlam kazanabilmesi için gereken ve onun gerçekliğini, değerini ve bütünlüğünü kanıtlayan tüm özellikleri

onun kimliğini oluşturur. Çok

katmanlılık değeri mimari kültür varlıklarının diğer dönemlerdeki ürünlerle ilişkilerini malzeme, yapım sistemi, tasarım anlayışı ve işlev olarak tanımlayan ve bu ilişkiler çerçevesinde bütünsel bir korumanın amaçlarını kapsayan bir değerdir.

Bu çok katmanlı yapının artırılmış gerçeklik yöntemi ile sergilenmesi sonucunda bu deneyimin mekan kullanıcılarının mekan algısına etkisini tespit etmek üzere geliştirilen anket ve röportajlardan oluşan araştırma sonucu; kültürel miras algısı bağlamında bu yapıların hem algılanma hem de koruma yaklaşımlarının sahip oldukları çok katmanlılığı içermesi ve yansıtması yönünde geliştiği görülmektedir. Bu bağlamda, araştırma konusu olan Artırılmış Gerçeklik teknolojilerinin güncel yöntemlerle bu alanda uygulanması, halen aktif olarak kullanılmakta olan bu çok katmanlı mekanın kullanıcıları ile farklı katmanlarının deneyimlenmesine

olanak

sağladığı

savı

araştırma

sonuçları

ile

örtüşmektedir.

Kaynakça Amatller, A. ve Cros, T. A. (2006). Le Grand tour II: Constantinoble 1905. Institut Amatller d’Art Hisp{à}nic. https://books.google.com/books?id=GjK7PQAACAAJ adresinden erişildi. Anders, P. (1998). Cybrids: Integrating Cognitive and Physical Space in Architecture. Convergence: The International Journal of Research into New Media Technologies, 4(1), 85–105. Anders, P. (2001). Anthropic Cyberspace: Defining Electronic Space from First Principles. Leonardo, 34(5), 409–416. doi:10.1162/002409401753521520 Aysel, N. R. (2012). Konferans Salonu : Sanayi-î Nefise Mektebi ’nden Üniversiteye Bir Mekânın Tasarım ve Değişimi. Tasarım+Kuram, 8(13), 11–33. http://tasarimkuram.msgsu.edu.tr/index.php/tasarimkuram/article/view/139 adresinden erişildi. Aysel, N. R. (2013). Akademi’ye Dokunmak: Notlar, Düşünceler. Mimarlık, (371), 29–34. Azuma, R. T. (1997). A survey of augmented reality. Presence-Teleoperators and Virtual Environments, 6(4), 355–385. Binan, D., Çobancaoğlu, T., Cantimur, B. B., Coşkun, S., Töre, T., Dinler, M. ve Güler, K. (2012). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Ve Güzel Sanatlar Fakülteleri Binalarına Ait Koruma Sürecine İlişkin Rapor. İstanbul. Broll, W., Lindt, I., Ohlenburg, J., Yuan, C., Novotny, T., Schieck, A. ., … Wittkämper, M. (2004). Arthur: A collaborative augmented environment for architectural design and urban planning. Journal of Virtual Reality and Broadcasting, 1(1), 1–10. http://eprints.ucl.ac.uk/7853/1/7853.pdf adresinden erişildi. Cezar, M. (1991). XIX. yüzyıl Beyoğlusu. Ak Yayınları kültür ve sanat kitapları: Yeni dizi. Akbank. https://books.google.com/books?id=M-EsAQAAIAAJ adresinden erişildi. Eldem, S. H. (1993). Boğaziçi yalıları: The Yalis of the Bosphorus. Rumeli yakası, European side. Vehbi Ko{ç} Vakf{\i}. https://books.google.com/books?id=L5TVQgAACAAJ adresinden erişildi. Eldem, S. H. ve Handan, M. A. (1954). Güzel Sanatlar Akademisi. Arkitekt, 1954(267-268), 5–17. http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/205/2753.pdf adresinden erişildi. Fırat, K. (2008). Geçmiş Zaman: fotoǧraflari : Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi 125. Yılına Armaǧan. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi. https://books.google.com/books?id=X--0oQEACAAJ adresinden erişildi. Girbacia, F. (2010). An Approach To An Augmented Realıty Interface For Computer Aıded Desıgn. Proceedings of the 21st International DAAAM Symposium içinde (C. 21, ss. 791–793).

Höllerer, T., Feiner, S., Terauchi, T., Rashid, G. ve Hallaway, D. Exploring MARS: developing indoor and outdoor user interfaces to a mobile augmented reality system. 23 Computers & Graphics 779–785 (1999). doi:10.1016/S0097-8493(99)00103-X KUT, S. (2013). Sibertektonik Mekan / Cybertectonic Space. İstanbul Teknik Üniversitesi. Kut, S., Binan, D. ve Töre, T. (2014). MSGSÜ Çifte Saraylar Katmanları Keşfetmek. MSGSÜ Çifte Saraylar Katmanları Keşfetmek. 1 Aralık 2014 tarihinde http://www.artirilmisgerceklik.org/ adresinden erişildi. Milgram, P., Takemura, H., Utsumi, A. ve Kishino, F. (1994). Augmented Reality: A class of displays on the reality-virtuality continuum. Proceedings of Telemanipulator and Telepresence Technologies, 2351, 282–292. MSGSU. (2014). TARİHÇE. 6 Şubat 2015 tarihinde http://www.msgsu.edu.tr/trTR/tarihce/123/Page.aspx adresinden erişildi. MSGSÜ. (2014). Mimarlık Fakültesi Hakkında. 6 Mart 2015 tarihinde http://www.msgsu.edu.tr/faculties/mimarlik-fakultesi adresinden erişildi. Serdengeçti, A. S. (1948). Yanan “Milli Mimari Rölöveleri Arşivi”nde Neler Vardı? Mimarlık1, (4), 7–35. Shen, Y., Ong, S. K. ve Nee, a. Y. C. (2010). Augmented reality for collaborative product design and development. Design Studies, 31(2), 118–145. doi:10.1016/j.destud.2009.11.001 Tuğlacı, P. (1981). Cemile ve Münire Sultan Sahilhaneleri. Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi içinde (ss. 0–1). İstanbul: İnkılâp ve Aka. Türkmen, M. (1999). Tasarım ve kenarda kalan düşünceler. Tasarım+Kuram, 1(1), 1–8. http://tasarimkuram.msgsu.edu.tr/index.php/tasarimkuram/article/view/48 adresinden erişildi. Wang, X. (2009). Augmented reality in architecture and design: potentials and challenges for application. International Journal of Architectural Computing, 07(02), 309–326. http://multi-science.metapress.com/index/X275225647V5257L.pdf adresinden erişildi.

View more...

Comments

Copyright � 2017 SILO Inc.